Beleggen en gokken, verschillen en overeenkomsten
16 juli 2018
Beleggen aan de beurs is windhandel. Dat roep ik al enkele jaren tegen vrienden die met aandelen en opties bezig zijn. Dat wil niet zeggen dat ik ertegen ben. Maar je mag het wel benoemen. Beleggen is gokken in de hoop winst te maken; het heet niet voor niets speculeren.
Ik ben niet de enige die er zo over denkt. Bij analyses over de financiële crisis, die in 2008 begon, viel het woord gokken regelmatig. Banken en beurzen hadden een web van schimmige constructies gebouwd. Allemaal met prachtige namen en, op het eerste gezicht, lucratieve voorwaarden. Toen het fout ging had de belegger het nakijken, oftewel verkeerd gegokt.
Berucht was in die tijd bijvoorbeeld de hefboom. Een bedrijf met weinig of geen kapitaal kreeg geld van beleggers (investeerders). Dat gebruikten ze om geld te lenen bij banken, tot soms wel meer dan vijf keer het door beleggers ingelegde bedrag. President Obama zei daarover in 2010: “zo’n hefboom, het is losjes gecontroleerd gokken”. Daarna verbood hij het niet. Maar hij vond dat het allemaal wat transparanter moest en met meer verantwoordelijkheid.
Mijn argument in het verleden was de prijs in combinatie met de waarde van een bedrijf (of product). Wanneer mensen tegen elkaar op gaan bieden, de vraag stijgt, gaat de prijs van een aandeel omhoog. Die heeft echter niets meer te maken met de reële waarde van het betreffende bedrijf. Terwijl een bedrijf wel als verkoopargument wordt gebruikt en de prijs soms stijgt tot luchtbelhoogte.
Beleggen is dus gokken. Maar in hoeverre is het werkelijk te vergelijken met gokken zoals we dat kennen van de casinospelen en loterijen. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten
Gokken is volgens de wet, het beoefenen van een kansspel met als doel het halen van geldelijk gewin. Met andere woorden, geld verdienen door in te zetten op de kans dat een bepaald resultaat zich voordoet. Dat kan de kans zijn dat je direct een Aas en Heer hebt bij Blackjack, dat het rouletteballetje op een rood getal komt of de loterij op jouw postcode valt.
Kennis van het spel doet er daarbij niet toe. Evenmin als volgens een systeem spelen of een strategie gebruiken. De uitkomst van het spelletje blijft gebaseerd op waarschijnlijkheid. Aandelen kopen van een bedrijf in de hoop dat de koers zal stijgen (of dalen) is in die zin evengoed een gok.
Bij gokken in een casino bestaat er geen langdurige verbintenis. Hebben we genoeg gewonnen, of verloren, dan kunnen we weglopen van de roulettetafel of de gokkast. Per beurt resteert, na onze inzet en de eventuele winstuitbetaling, geen enkele financiële relatie meer met het casino. Dat geldt ook wanneer de uitbetaling, zoals bij online spelen, later plaatsvindt.
Als een belegger aandelen koopt van een bedrijf ontstaat er wel een relatie. De koper wordt met zijn aandelen mede-eigenaar van het bedrijf. Door de relatie die hij met het bedrijf aangaat heeft hij, in principe, enige zeggenschap over de bedrijfsvoering. Op die manier kan hij zijn winstkansen beïnvloeden. Wanneer de belegger zijn aandelen verkoopt is de relatie voorbij.
Het hebben van aandelen in een bedrijf formuleert men soms ook met ‘een belang hebben in een bedrijf’. Aandelen kopen is een zakelijke transactie tussen een koper en verkoper, waarbij ze de intentie hebben beiden voordeel te halen. Ze hebben een gedeeld belang.
Het bedrijf kan investeringen doen en winst maken met de verkoop van producten of diensten aan zijn klanten. De belegger krijgt wellicht rente en dividend. Hij gokt erop dat het bedrijf winst maakt en hij verdient als hij de aandelen weer verkoopt. De belegger is niet de klant van het bedrijf.
Bij casinospelen en loterijen is er, evenmin als bij een bakker of slager, geen gedeeld belang. Het casino, de bakker en de slager moeten winst maken om te blijven bestaan. Bij de bakker zit er daarom een klein verschil tussen de inkoopprijs (bijv. kosten voor grondstoffen en productie) en de verkoopprijs die zijn klant moet betalen. Casinospelen en loterijen betalen eenvoudig iets minder uit dan er in totaal door spelers wordt ingelegd. De speler is de klant van het casino en de loterij.
Zowel bij casinospelen als beleggen speelt kennis een rol in de winstkansen. Een beginner zet wellicht op goed geluk in op rood en koopt een aandeel in een geadviseerd bedrijf. De speler en belegger met kennis, en meer ervaring, zal een afweging maken op basis van meer gegevens.
Ongetwijfeld speelt kennis bij casinospelen een minder grote rol dan bij beleggen. Bij roulette en blackjack is het waarschijnlijk de combinatie van kennis en spelervaring die de winstkansen verbetert. Daardoor kan immers verstandiger worden ingezet.
Bij beleggen is kennis belangrijker. Niet alleen omdat de belegger een verbintenis aangaat, met kans op winst in een toekomst die veel verder ligt dan het rollen van een rouletteballetje. Het verkrijgen van de benodigde kennis kan de belegger helpen nauwkeuriger het moment te bepalen van kopen of verkopen.
De belegger heeft daarbij veel gegevens die hij kan meenemen in zijn overweging. Hij kan kijken naar de bedrijfshistorie, het management en het historisch koersverloop. Een analyse van de omgeving van het bedrijf kan ook bijdragen, zoals kennis van de directe concurrentie, de toekomstige veranderingen van de markt en nog veel meer.
Bij casinospelen, loterijen en beleggen heeft kennis echter geen invloed op de uitkomst. Niet voor niets zeggen handelaren in aandelen dat resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst. Dat lijkt op een waarschuwing die refereert aan de gokkers denkfout.
Die komt erop neer dat sommige gokkers denken dat de eerstvolgende uitkomst een gevolg is van voorgaande uitkomsten. Dat bijvoorbeeld na een paar keer rood bij roulette er zwart moet komen of juist niet. Maar het rouletteballetje heeft geen geheugen. Dus niemand weet wat de volgende beurt brengt. En dat is ook het geval bij de gok op het dalen en stijgen van koersen.
Leg je geld op de toonbank bij de bakker dan krijg je een brood. Met gokken neem je een financieel risico. Bij gokken, ook wanneer het speculeren heet, is het de vraag of je voor je inleg iets terugkrijgt. Afhankelijk van het casinospelletje kun je alles verliezen of met een beperkt verlies, beperkte winst of grote winst naar huis gaan. Bij aandelen heb je, wanneer je op verlies staat, als enige voordeel dat je ze eventueel vast kunt houden tot betere tijden.
De risicobeleving verschilt daardoor wel. Bij gokken in een casino is de uitkomst van je inleg binnen enkele minuten bekend. Bij een belegging duurt het doorgaans veel langer voor je weet of je winst hebt gemaakt of verlies.
De spelregels van de meeste casinospellen en loterijen zijn eenvoudig te begrijpen. Door te spelen vergroot je je spelvaardigheid. Daarnaast lees en leer je wellicht iets over strategieën en systemen om je spelplezier te vergroten.
Een speler kan de organisaties achter de casinospellen en loterijen vertrouwen. Het zijn over het algemeen grote organisaties die winst moeten maken om te kunnen bestaan. Ze moeten klanten werven en zorgen dat klanten terugkomen. Als klanten niet terugkomen, om welke reden ook, dan verdienen ze niets.
Daarbij zijn er allerlei regels, staan casino’s onder toezicht van de kansspelautoriteit en worden casino’s, apparaten en software regelmatig gecontroleerd door onafhankelijke organisaties.
Een belegger is geen klant van het bedrijf waarvan het aandelen koopt. Een bedrijf heeft na de eerste uitgifte van aandelen ook geen baat meer bij de belegger persoonlijk. Het bedrijf is als roulette het spelletje waarop wordt gegokt.
Bij beleggen ben je klant van een handelaar. Die handelaar verdient aan de aan- en verkoop van aandelen. Hij is dus gebaat bij het zoveel mogelijk verhandelen van zoveel mogelijk aandelen en andere beleggingsproducten. Dat geldt ook wanneer hij zich voordoet als adviseur van de belegger en zich verschuilt achter een bedrijf waarvan hij de aandelen aanbiedt. De aandelenhandel kent ook regels, controles en toezichtorganen. Die waren er al tijdens de financiële crisis.
