Eind vorig jaar verscheen een rapport over het Reno-model en de omgeving van probleem gokkers. Het bekeek vooral de situatie bij enkele gezinnen in Japan. Maar door andere onderzoeken werd duidelijk dat de gevolgen van gokproblemen niet beperkt blijven tot Japan.
Het Reno-model is in 2004 gebaseerd op twee uitgangspunten:
De ideeën achter het Reno-model kregen grote invloed op onderzoek rond probleem gokken. En op regelgeving gericht op voorkomen of minimaliseren van problemen. Het model is na 2004 nog enkele keren enigszins aangepast. Maar het stond wereldwijd aan de basis van zorgplicht-oplossingen als het Engelse GamStop en het Nederlanse Crucks.
Volgens meerdere onderzoekers voldoet het model niet meer. Vooral omdat het te weinig rekening houdt met de omgeving. Die omgeving bestaat volgens het bedoelde rapport uit 2022 uit twee componenten:
a. De sociaal-politieke en culturele omgeving van de gokker
b. De familiaire omgeving van de gokker
Bij a. kun je denken aan het beeld dat het grote publiek in het algemeen over gokken en gokproblemen heeft. En hoe de politiek en anderen daar in hun regelgeving uiting aan geven. Het bepaalt mede hoe de gokker zich gedraagt. Volgens het onderzoek in de meeste gevallen met heimelijkheid, schaamte en dergelijke.
Bij b. gaat het over de thuissituatie van de gokker. Dat kan zijn eigen gezin zijn of de ouders en overige familieleden. Veel gevolgen van de gokproblemen komen bij hen terecht wanneer duidelijk is dat er een gezins- of familielid gokproblemen heeft. Bij hen speelt dan ook schaamte en geheimhouding.
Elk land geeft aan het afgeven van gokvergunningen aan casino’s zijn eigen invulling. Daarbij worden in meer of minder mate onderdelen van het Reno-model meegenomen. In Japan leunt het onlangs ingevoerde nieuwe kansspelbeleid nog altijd sterk op dat model. Daarbij legt het de verantwoordelijkheid van gokproblemen voornamelijk bij de gokker.
De Japanse onderzoekers, bijgestaan door de Zweedse gok-onderzoekster Eva Samuelsson, vinden dat niet verstandig. Omdat het dus te weinig rekening houdt met de omgevingsfactoren. Om gokproblemen van individuen goed te begrijpen moet je volgens hen ook kijken naar de negatieve gevolgen voor anderen, in de omgeving van de gokker.
Tijdens het onderzoek kwam naar voren dat veel mensen in de omgeving van de probleemgokker leiden onder het gokgedrag. Ouders maken zichzelf verwijten. Ze leggen de schuld van het probleem bij zichzelf. Ze schamen zich voor het gokgedrag van hun kind, zijn bang voor sociale uitsluiting en/of statusverlies.
De maatschappelijke houding rond gokken, mede ingegeven door de regelgeving, versterkt dit vaak. Mede daarom pleiten de onderzoekers voor een bredere blik op gokproblemen. Daarbij moet dus niet alleen de probleemgokker centraal staan. Maar ook diens omgeving.
Overmatig gokken van een individu heeft invloed op het leven van de gokker en diens directe omgeving. Dat ook de maatschappij, het grote publiek, er schade van ondervindt benoemen de onderzoekers wel. Maar ze laten dat verder buiten beschouwing.
De onderzoekers kwamen allerlei vormen van schade tegen bij de gokker en diens omgeving,. Dat liep uiteen van zelfdoding, of poging daartoe, financiële schulden, werkverlies, huiselijk geweld, relatieproblemen en meer. Partners, ouders en kinderen worden daarbij ook negatief getroffen, terwijl zij vaak zelf geen gokervaringen hebben. Hun schade wordt echter, zoals al aangegeven, niet of nauwelijks onderkend.
In het onderzoeksrapport zijn enkele voorbeelden opgenomen van uitspraken uit de omgeving. Bijvoorbeeld een moeder vertelt: ‘Ik maakte me zorgen over de schulden van mijn zoon. Ik sprak met niemand, zelfs niet met mijn ouders of broers en zussen. Ik wilde niet dat iemand naar mijn zoon kon vragen.’
Een ander zegt: ‘Ik heb herhaaldelijk zijn schulden betaald gedurende vijf of zes jaar. In totaal zo’n 75.000 dollar. Ik wist niet waar ik hulp kon krijgen en wilde met niemand praten. Ik deed wat ik kon binnen het gezin. De schijn hoog houden was het belangrijkst.’
Dat de aandacht vooral bij de gokker met problemen ligt zien onderzoekers wereldwijd. De gevolgen voor de directe omgeving verschillen per land. Zoals gezegd hangt dat samen met het beeld dat in een land leeft van gokken en de regelgeving rond gokken.
In Japan is gokken verboden. Toch heeft Japan een grote gokmarkt. Die bestaat voor een belangrijk deel uit ruim 10.000 gokhallen waar Japanners pachinko en soortgelijke spellen spelen. De Japanse wetgeving beschouwt die spellen als amusement, en dus niet als gokken.
De houding van de Japanse wetgever heeft nog een belangrijk verschil met andere landen. De overheid onderkent gokproblemen, maar beschouwt die als een behandelbare ziekte. Iedereen kan daarvan genezen, maar het is de eigen verantwoordelijkheid van de gokker. De gokker en diens omgeving zijn verantwoordelijk voor het snel herkennen van een mogelijke verslaving.
Van de gokindustrie wordt in Japan geen actie verwacht. Enkele gokhallen adviseren individuele spelers soms zich wat te matigen. Maar informatie om de gokker te beschermen, zoals het uitgangspunt van het Reno-model luidt, kent Japan niet. En ook andere hulpmiddelen, zoals software-gestuurde spelbeperking, zijn niet aanwezig.
Dat de Japanse overheid een gokprobleem als ziekte beschouwd heeft invloed op het beeld van gokken in Japan. Al jaren betoogt de Japanse regering dat burgers zelf verantwoordelijk zijn voor hun gezondheid. In 2002 kreeg Japan daarvoor zelfs een wet op gezondheidsbevordering. Die draagt Japanse burgers op verantwoordelijkheid te nemen voor hun gezondheid door interesse en kennis te krijgen in een gezonde levensstijl. Het verplicht hen de stijging van medische kosten te voorkomen. Daarbij adviseert de wet dat burgers bewegen, gezond eten en niet roken. Maar ook ‘niet ziek worden’.
Er is dus een enorme druk op de eigen verantwoordelijkheid. Door gokproblemen als ziekte te beschouwen is het maatschappelijk beeld van gokken, en vooral probleem gokkers, negatiever dan in andere landen. Het percentage gokkers met problemen ligt in Japan, wellicht mede daardoor, flink hoger dan het wereldwijde gemiddelde van 2%.
Mede door de wetgeving rond gezondheid concentreert de Japanse publieke opinie zich bij gokproblemen op de gokker en diens omgeving. Gokkers en hun partners, ouders en families schamen zich voor het probleem en zoeken, door het beeld van gokken in de maatschappij, geen hulp.
Geleidelijk is er in Japan meer aandacht voor die situatie, waarbij betrokken burgers kiezen voor isolement, geheimhouding en dergelijke. De onderzoekers stellen dat het noodzakelijk is niet naar het individu te kijken als de verantwoordelijke, zoals bedoeld in het Reno-model. Maar de aandacht te richten op de sociale, politieke en culturele factoren.
22 januari 2023
