Bekrachtiging van gedrag volgens Skinner
10 oktober 2019
Een van de leuke dingen van de moderne tijd is de beschikbaarheid van kennis. Vanuit OnlineCasinoGround denken we dan natuurlijk eerst aan kennis over gokgedrag. Er zijn duizenden onderzoeken gedaan rond gokken. Alleen onze leverancier van wetenschappelijke rapporten heeft op het zoekwoord ‘gambling’ al ruim 98.000 onderzoeken.
Vanzelfsprekend snijden onderzoekers daarbij allerlei verschillende onderwerpen aan. De een kijkt naar hoe gokkers beslissen, een ander naar probleemgedrag of de populariteit van een bepaald spel. Er zijn talrijke onderwerpen. En dan zijn er ook nog onderzoekers die thema’s binnen een onderwerp onderzoeken, bijvoorbeeld hoe jonge gokkers beslissen.
Wanneer je meerdere onderzoeken (niet alleen over gokken) leest over één onderwerp, of thema, vallen twee dingen op. Ten eerste de tegenstrijdigheid. Ok, het is vaak subtiel en verstopt. Maar de ene onderzoeker constateert bijvoorbeeld dat je het best linksaf kunt gaan, en de ander adviseert rechtsaf. Wat te doen? Je zou rechtdoor kunnen gaan, de middenweg kiezen. Dat is echter vrijwel nooit mogelijk. Dus moet je zelf nog enig werk verzetten en dan een keuze maken.
Het tweede dat opvalt is het voortborduren van onderzoekers op eerder onderzoek van collega’s. Op zich is dat slim, tijdbesparend en voordelig. Het hoeft dus niet verkeerd te zijn. We hebben echter in een nabij verleden gezien waar dat toe kan leiden. Drie promovendi ontdekten bijvoorbeeld dat Diederik Stapel onderzoeksresultaten had gefantaseerd. Direct waren de meeste onderzoeken van anderen, waarin zijn resultaten waren meegenomen, waardeloos.
Overheden, non-profit organisaties en bedrijven maken gebruik van de resultaten van onderzoek bij het omgaan met hun markt/doelgroep. Het is ook helemaal niet vreemd dat verworven kennis, voortgekomen uit de resultaten van onderzoek, in de praktijk wordt gebracht.
Dat het wordt gebruik blijft echter vaak onzichtbaar. Zoals bij de slijterij waar klassieke achtergrondmuziek speelt, omdat is gebleken dat mensen dan meer wijn kopen. Of de webwinkel die drie aanbiedingen naast elkaar plaatst, omdat ze weten dat de meeste mensen dan de middelste aanbieding kiezen. Het zijn voorbeeld van onderzoeksresultaten die iedereen kan gebruiken en die dus ook voorkomen in de gokomgeving.
Bij dit onderwerp, gebruik van onderzoek in de gokomgeving, moeten wij vaak denken aan de psycholoog B.F. Skinner. Toen we afgelopen week op de redactie een discussie hadden over loterijen kwam Skinner weer ter sprake. En we dachten, eigenlijk wel leuk om daar eens iets meer over te vertellen. Het gaat dan vooral over zijn onderzoek naar bekrachtiging van gedrag.
Grof gezegd betekent bekrachtiging van gedrag: hoe zorg je dat gewenst gedrag vaker, langer of sterker voorkomt. Skinner onderzocht dat en zijn bevindingen worden nog altijd gebruikt. En het is ook te herkennen in artikelen op deze site, bijvoorbeeld waar we onderzoek bespreken naar gokgedrag.
Het gaat bij bekrachtiging van gedrag om beïnvloeding. Waarschijnlijk herken je in je eigen leven al hoe je op iets buiten jezelf reageert. Het doet je niets, het maakt je kwaad of het maakt je blij. Skinner onderscheidt in zijn onderzoek precies die drie vormen of typen reactie. Vanzelfsprekend kun je bij de emoties kwaad en blij ook andere emoties invullen.
Hij zag dat een gebeurtenis, een externe invloed, drie effecten teweeg kan brengen. Een persoon of dier verandert zijn gedrag niet. De externe invloed heeft dus geen effect. Een andere mogelijkheid is dat de persoon of het dier negatief reageert op de externe invloed. Er komt dan wel een reactie, maar niet eentje die gunstig is.
Tenslotte kan een persoon of dier ook positief reageren op een gebeurtenis en het vaker willen ervaren. En dat is natuurlijk wat overheden, winkeliers en gokorganisaties beogen voor hun specifieke doel(en).
Skinner gebruikte bij zijn onderzoek de zogenaamde Skinner box, een hok met lampje, geluid en voer. Hij deed zijn experimenten veelal met duiven. Met de Skinner box deed hij een spel met beloningen. Een duif kreeg dan voer na gewenst gedrag en geen voer of zelfs een elektrische schok bij ongewenst gedrag.
Bij het stimuleren van een consument of speler van een (online) gokspel gaat het vanzelfsprekend alleen om de positieve reactie op een externe invloed.
Skinner onderscheidde na zijn onderzoek vier vormen van bekrachtiging, de positieve reactie. Hij noemde het schema’s van bekrachtiging.
Ten eerste de vaste maat (vaste ratio schema = fixed ratio = FR). Daarbij komt de beloning na een vast aantal gebeurtenissen. Er zijn geen verrassingen. De tweede vorm is de variabele maat (variable ratio = VR). De beloning komt, maar het is niet bekend na hoeveel gebeurtenissen.
De twee andere vormen zijn de vaste interval (fixed interval = FI) en de variabele interval (variable interval = VI). Bij de eerste komt de beloning een vaste tijdsduur na de vorige beloning en bij de tweede is die tijdsduur ertussen onbekend.
In alle gevallen waar in de vorige alinea beloning staat kan ook bekrachtiging worden ingevuld. De beloning bekrachtigt het gewenste gedrag. De persoon of het dier zal het gedrag dus herhalen, wellicht zelfs versterkt.
Welk schema wordt gebruikt hangt af van een situatie en het gewenste resultaat. Wil je productiviteit verhogen dan zou je bijvoorbeeld de vaste ratio kiezen. Wanneer iemand doorheeft dat na het inleveren van 5 dossiers de beloning komt zal hij/zij er sneller weer 5 afmaken om de beloning te krijgen. Bij roulette werkt dat natuurlijk niet. Valt het balletje telkens na vijf beurten op rood 30, dan maakt dat het inzetten wel erg gemakkelijk voor de speler.
Skinner bleef zelf aan zijn onderzoek werken. Anderen gingen er ook mee aan de slag. Daarmee kwamen er veel meer praktische voorbeelden die de vier vormen van bekrachtiging bevestigen. In de praktijk blijkt de variabele maat (VR) de beste bekrachtiger van gedrag. Een persoon of dier zal bij dat schema het gewenste gedrag het vaakst, langst en/of sterkst herhalen.
En de variabele ratio toonde zich de ideale bekrachtiger in de gokomgeving. Daarmee komen we bij de discussie op de redactie over loterijen. Loterijen gebruiken de variabele ratio op verschillende manieren. Bijvoorbeeld de staatsloterij heeft prijzen waarbij jouw nummer valt, maar net niet met de goed letter(s). En vrijwel alle loterijen bieden een hoge winkans (veel kans) op een lage prijs. Die prijs is dan gelijk (eigen geld) of iets lager dan de prijs van een lot.
Je hebt dus bijna geluk (skinner spreekt van ‘near miss’) en staat niet helemaal met lege handen. Daarmee bevestigt de loterij dat je best weleens een mazzelaar zou kunnen zijn. Je koopt dus snel weer een lot voor de volgende ronde.
Dezelfde bekrachtiging herken je wellicht ook bij de gokautomaat. Twee van de drie schijven tonen de hoogste jackpot en de derde, helaas die staat net onder of boven de winstreep. Toch voel je je een winnaar, met slechts een klein beetje pech. Bij de veel voorkomende symbolen, bijvoorbeeld de kersen, komt het bijna geluk nog veel vaker voor natuurlijk.
Bij de gokautomaat zagen onderzoekers nog een fenomeen bij bekrachtiging. De hierboven gebruikte manier van bekrachtigen beïnvloedt gedrag voor de korte termijn en heeft geen invloed op gedrag op de lange termijn. Elke nieuwe sessie begint de bekrachtiging dus opnieuw, zonder dat verliezen op andere dagen invloed hebben.
In een café hoor je een speler aan de fruitautomaat dan ineens roepen: ‘rondje voor de hele zaak, ik heb zojuist flink gewonnen’. Hij gooide inmiddels tien euro in de machine en won wellicht 100 euro. Hij vergeet dat hij de dagen ervoor al vele malen meer geld in de kast had gegooid.
Bekrachtiging van gedrag lijkt op manipulatie. Maar gebruik maken van kennis uit onderzoek is dat natuurlijk niet per se. Het kan ook gewoon het spel leuker maken. Bijna winnen geeft wellicht een grotere kick, dan winnen. Het bezit van de zaak is immers eind van het vermaak.
En je bent er uiteindelijk altijd zelf bij. Dus als je mogelijke bekrachtiging herkent als vervelend kun je altijd nog een ander spelletje gaan spelen.
