Citaten over gokken van gokkers en niet-gokkers
18 september 2019
Citaten zijn uitspraken van personen, die door anderen letterlijk worden doorverteld. Een citaat verschilt daarmee van een parafrasering. Dat zijn ook uitspraken. Anderen vertellen daarbij in hun eigen woorden wat een persoon heeft gezegd.
Wij denken dat veel opgetekende citaten ook niet letterlijk zo door personen zijn gezegd. Maar dat maakt ze niet minder interessant. Citaten, evenals oneliners, spreekwoorden en stellingen van afstuderende academici, zijn vaak prachtige een- of tweeregelige zinnen die je tot overdenking kunnen aanzetten. We hebben er enkele geselecteerd.
De Romeinse filosoof Seneca leefde rond het begin van onze jaartelling. Hij hield zich in zijn werk bezig met geluk. In zijn essays doet hij daarover meerdere uitspraken. Geluk heb je vanzelfsprekend nodig bij een kansspel, wat gokken in feite is.
Zijn bekendste uitspraak over geluk is: “geluk is wat er gebeurt als voorbereiding en gelegenheid samenkomen”.
Hij zou daarmee bedoelen dat we ons eigen geluk bepalen. We kunnen hem niet meer vragen of hij daarmee ook geluk bij gokken bedoelde. Maar dat is ook niet nodig. Ten eerste niet omdat meerdere historici eraan twijfelen of het wel Seneca was die het zei. Het citaat kwam namelijk pas in de 20e eeuw in omloop. Ten tweede niet omdat we, zoals we al zeiden, zijn uitspraak op zichzelf kunnen oppakken als idee ter overdenking.
In een interview met een Amerikaans nieuwsprogramma zei Michael Jordan: “Gokken is geen slechte zaak als je het doet zoals het is bedoeld: leuk en vermakelijk”. Naast basketballer staat Jordan ook bekend als een fervent gokker in casino’s.
Het leuke verschil met Seneca is dat Michael Jordan nog leeft. We zouden hem kunnen vragen wat hij bedoelt met zijn uitspraak. Hij zal dan waarschijnlijk zeggen dat de uitspraak uit zijn context is gehaald. Michael Jorden zei het in het interview als volgt: “Ik wil dat mensen begrijpen dat gokken geen slechte zaak is als je het doet in het kader van hoe het is bedoeld, leuk en vermakelijk”.
Zoals je ziet is het aangehaalde citaat niet de letterlijke uitspraak van Jordan. Als je hem vraagt hoe hij het werkelijk zei, kan hij je waarschijnlijk de beelden laten zien van het interview dat hij had met Matt Lauer van NBC News Today.
Het boek ‘Spielberg, The Unautorized Biography’ van John Baxter verscheen in 1996. Baxter nam erin diverse uitspraken van Steven Spielberg als citaat op. Zo zou Spielberg letterlijk hebben gezegd: “Het trieste van het huidige Hollywood is dat de grote gokkers dood zijn”.
Vanzelfsprekend heeft hij het niet zo gezegd. De kans dat Spielberg een uitspraak in het Nederlands doet is immers niet groot. Dat is een volgend probleem met citaten: ze worden vertaald. Er zijn zelfs citatenboeken waarin vertaalde citaten zijn terug vertaald naar de oorspronkelijke taal. Prachtig natuurlijk voor taalhistorici om dat uit te pluizen of te gokken welke uitspraken wel of niet zijn hervertaald.
Spielbergs citaat of parafrasering ging niet over gokken in een casino. Hij bedoelde met gokkers de investeerders in films. Hoewel er wellicht in de essentie van de gok weinig verschil zit, zijn wij natuurlijk vooral geïnteresseerd in kansspel- en casino gerelateerde citaten.
Dus: “Bij het gokken moeten velen verliezen om enkelen te laten winnen”. Het wordt toegeschreven aan de Ierse schrijver George Bernard Shaw. Of hij zelf gokte weten we niet. We weten wel dat hij onder diverse namen schreef en brieven soms ondertekende met ‘een verstokte gokker’.
“Er zijn drie dingen die je naar de afgrond helpen: vrouwen, gokken en monteurs. Het prettigst is bij vrouwen, het snelst bij gokken, maar het zekerst bij monteurs”. In deze tijd van me-too en vrouwengelijkheid is het wellicht een ongepaste uitspraak. De Franse oud-president George Pompidou deed zijn uitspraak in de zestiger jaren van de vorige eeuw.
In Frankrijk gaat vooral de discussie over wat hij precies heeft gezegd over de zekerste weg. Was dat mécanicien (monteurs), techniciens (techneuten), la technologie (technologie), technocrates (technocraten) of zelfs confiance aux experts (vertrouwen op deskundigen).
Of Pompidou zelf gokte weten we niet. Hij was wel verwikkeld in een politiek schandaal rond de dood van de beruchte gokker Stevan Markovic. Deze gokker werd verdacht van valsspelen. Hij maakte ook stiekem foto’s bij feestjes en chanteerde mensen daarmee. Tijdens het onderzoek naar de mogelijke moord op Markovic vond de politie vooral veel verdachtmakende foto’s van de vrouw van Pompidou. Die voerde juist campagne voor het presidentschap. Zou hij … ok, we dwalen af.
Voor je gaat denken dat er geen positieve citaten over gokken zijn, deze van de Amerikaanse acteur Paul Newman: “Een dollar gewonnen met gokken is twee keer zo leuk als een verdiende dollar”.
Paul Newman speelde in meerdere films waarin wordt gegokt. Hij was daarbij meestal zelf de gokker. In Cool Hand Luke en Butch Cassidy ging het om poker. In The Hustler is hij een pool-speler. Dat is niet echt een gokspel, maar de film wordt al jaren opgenomen in lijstjes van gokfilms. Daarmee is zijn film The Color of Money ook een gokfilm, want dat is het vervolg op The Hustler.
Van Paul Newman is ook deze uitspraak om over na te denken, en te onthouden: “Als je poker speelt, rond de tafel kijkt en niet ziet wie de sukkel is, dan ben jij het”.
“Gokken is de toekomst op internet. Op seksplaatjes raak je immers uitgekeken”. Het is een uitspraak van Simon Noble. Hij was mede-oprichter van de eerste sport-bookmaker op internet. In werkelijkheid zei hij “Gambling is the future on the internet. You can only look at so many dirty pictures”. Daaraan zie je dat er bij het vertalen van citaten soms een draai aan moet worden gegeven.
Wellicht heeft Noble gelijk en raak je uitgekeken op seksplaatjes. Het zal een groeiproces zijn. Dat doet ons denken aan de uitspraak van een rijke bankier, Sir Ernest Cassel zei: “Toen ik jong was noemden ze me een gokker. Naarmate mijn activiteiten toenamen werd ik speculant genoemd. En nu noemen ze me bankier. Terwijl ik altijd hetzelfde heb gedaan”.
Nog een lange uitspraak komt uit het boek The Passion van Jeanette Winterson: “Gokken is geen ondeugd, het is een uitdrukking van onze menselijkheid. We gokken. Sommigen doen het aan de speeltafel, anderen niet. Je speelt, je wint, je speelt, je verliest. Je speelt”.
Over menselijk gesproken. Deze is van de Russische schrijver Nikolai Gogol: “Gokken is de grote egaliseerder. Alle mannen zijn gelijk bij het kaarten”. Gogol was de schrijver van het toneelstuk ‘de gokkers’.
Dat boek moeten we niet verwarren met de ‘de gokker’ van zijn landgenoot Fjodor Dostojevski. Hij was een notoire gokker en van hem zijn vele uitspraken bekend over zijn geliefde tijdverdrijf. Veel daarvan komen uit zijn boek, zoals: “Alleen gokkers weten hoe een man bijna vierentwintig uur kan kaarten, zonder naar rechts of naar links te kijken”.
De Amerikaanse activist Malcolm X vertelt in zijn autobiografie over zijn eerste les in gokken: “Als je iemand de hele tijd ziet winnen, gokt hij niet, hij speelt vals”.
Een belangrijke, maar gruwelijke les over gokken gaf ook SF-schrijver Robert Heinlein. Hij zei: “Er bestaat niet zoiets als ‘sociaal gokken'. Of je gokt om het hart van de andere eruit te snijden en op te eten, of je bent een sukkel”.
Het is niet bekend in welke context hij het zei. Hij overleed in 1988. Zou hij als SF-schrijver al een idee hebben gehad van opkomende social casino's?
Spreekwoorden zijn volkswijsheden. We vergeten soms dat ze ooit ook door iemand zijn bedacht, uitgesproken en opgetekend. Alleen is vaak niet bekend wie de uitspraak deed. In de loop van de tijd zijn er ook vele rond gokken gekomen. Vooral in landen met een lange gokgeschiedenis, zoals China en Frankrijk.
Een Frans spreekwoord luidt: “gokken kent twee genoegens, dat van winnen en dat van verliezen”. Van zo’n spreekwoord zou je de betekenis willen weten. Maar de Fransen kennen het niet, het wordt alleen aangehaald in Engelse spreekwoordenboeken als Frans spreekwoord.
De Chinezen worden vele spreekwoorden en gezegdes toegedicht. Een wijze is deze: “Denk voor je gaat gokken over drie dingen na: de regels van het spel, de inzetten en de stoptijd”. Dat laatste geldt natuurlijk ook voor het schrijven van een blogtekst over citaten over gokken.
