In België ontvouwt zich een zorgwekkende epidemie: de gokverslaving. Met meer dan 50.000 vrijwillige uitsluitingen op de zwarte lijst van probleemgokkers, wordt het probleem beschouwd als een historische fout die zich als een hardnekkig virus verspreidt.
Experts signaleren dat gokverslaving in snel tempo groeit, veel sterker dan andere vormen van verslaving. “We hebben een historische fout gemaakt,” aldus de experts.
De oorsprong van deze crisis wordt toegeschreven aan een beslissing in 2010, waarbij online gokken niet langer werd verboden maar gereguleerd. Nu, veertien jaar later, worstelt de overheid met de gevolgen van deze keuze, terwijl het aantal gokkers en de financiële omvang van de gokindustrie astronomische hoogten bereiken. In dit artikel duiken we dieper in op de opvallende groei van de zwarte lijst en de dringende roep om strengere regulering en bescherming tegen de verwoestende impact van gokken op individuen en de samenleving.
Dirk de Troy, sinds 2015 gestopt met gokken, is een zelfhulpgroep gestart om andere gokverslaafden te helpen: “Ik geef al die mensen meteen twee adviezen. Laat iemand anders je financies controleren en zet jezelf op de zwarte lijst.” Hij draagt een kaartje in zijn portemonnee bij zich. Daar heeft hij aan de ene kant dingen die hem sterken, terwijl de andere kant een lijstje bevat met wat verloren kan gaan, mocht hij weer beginnen met gokken.
Sinds 2015 staat De Troy op de EPIS-lijst, die ook wel de zwarte lijst van spelers met een gokprobleem wordt genoemd. Zodra gokkers op deze lijst staan, worden ze buitengesloten van casino’s met een vergunning van de Kansspelcommissie in België. Ook wordt hem door de registratie op de zwarte lijst geen toegang verleend tot goksites of speelhallen. Volgens hem is er door deze bestaande lijst met probleemgokkers nauwkeurig aan te duiden hoe erg het gesteld is met de gokproblematiek onder Belgische gokkers.
De ontwikkelingen in de gokindustrie zijn veelzeggend. Terwijl er in 2015 zo’n 24.000 vrijwillige uitsluitingen waren, is die lijst ieder jaar alleen nog maar langer aan het worden. In 2023 telde de justitie meer dan 9000 nieuwe aanvragen voor spelers die besloten hun account vrijwillig te sluiten of dat ze verbannen worden van fysieke goklocaties. Zie hieronder het aantal mensen op de zwarte lijst per jaar:
De lijst heeft geen betrekking op loterijspelen of kraskaarten van de Nationale Loterij. Bovendien kunnen spelers zich na drie maanden weer van de lijst af laten halen, wat overigens duizenden keren van toepassing is. Gokexperts zijn van mening dat het wel een goedwerkend systeem is: . “Maar het probleem is dat gokkers wachten tot ze financieel, emotioneel en relationeel aan de grond zitten voor ze op de lijst willen”, zegt Ronny Willemen, gokexpert bij Integra-CAD Limburg. Tevens is hij medeauteur van Gokken is geen spel/Op weg naar herstel, een boek gericht op het informeren van de risico’s van een gokverslaving.
Dirk De Troy weet heel goed hoe verschrikkelijk de verhalen achter de personen op de zwarte lijst zijn. Zo zitten er zakenmannen tussen die hun hele bedrijf verspeelden, maar ook gokkers die hun huis hebben vergokt en daarbij heeft hij nog altijd zijn eigen verhaal.
“Ik had eens echt zwaar gewonnen en nam me voor dat geld te sparen. De volgende ochtend heb ik dat hele bedrag er op drie uur tijd doorheen gejaagd.”
Dirk de Troy
De Troy was ruim tien jaar verslaafd aan gokken en dat begon met een eerste weddenschap op de wedstrijd Anderlicht – Club Brugge in 2005. Hij vervolgde zijn verhaal:
“Op den duur heb je geen besef meer van de waarde van geld, omdat je zo in de roes van het spel zit. Ik heb eens echt zwaar gewonnen. Veel geld. Die dag nam ik me voor dat geld te sparen, er niet mee te spelen. Het goede voornemen heeft geduurd tot de volgende ochtend. Toen heb ik dat hele bedrag er op drie uur tijd doorheen gejaagd. Soms aan duizend euro verlies per minuut.”
Verder legt Dirk uit hoe spelers verstrikt kunnen raken in een web van leugens en bedrog wanneer ze te maken krijgen met een gokprobleem. Volgens hem zijn gokverslaafden voortdurend bezig met de zoektocht naar geld, waarbij financiële problemen worden verdoezeld totdat het onbeheersbaar wordt. Voor hem bereikte het punt waarop hij geen uitweg meer zag, maar gelukkig kreeg hij steun van zijn familie. Op het laatste moment werd hij gered en koos hij ervoor om zich te laten opnemen en behandelen voor zijn gokverslaving. Op 9 maart 2015 begon zijn nieuwe leven, de dag waarop de druk uit zijn hoofd verdween en de last van zijn schouders viel.
Hoewel de cijfers niet even betrouwbaar zijn over hoeveel probleemgokkers er daadwerkelijk zijn, zijn er genoeg alarmsignalen volgens Vereniging voor Alcohol en andere Drugsproblemen (VAD). Naar schatting waren er zo’n 467.000 probleemgokkers in 2016. Deze schatting is gebaseerd op een systeem van de Problem Gambling Severity Index, dat speelgedrag van spelers meet en analyseert.
Vanuit statistieken is gebleken dat het aantal online gokkers geëxplodeerd is. Volgens de Kansspelcommissie telde het land 343.846 spelers die op zijn minst één keer hadden gegokt online. In 2022 lag dat aantal een stuk hoger, namelijk al 634.000 in totaal. Bovendien is er volgens hen tien keer meer gokverslaafden die online gokken in plaats van op traditionele speelautomaten.
Aantal spelers dat 1 keer per week speelt minimaal:
In 2022 resulteerde het toegenomen aantal gokkers in een totale winst van ongeveer € 1,5 miljard voor online casino's, bijna € 350 miljoen meer dan in 2018. Het verschil tussen de ingezette bedragen en de uitgekeerde winsten liep op tot € 800 miljoen. Hiervan was € 380 miljoen afkomstig van online casino's, € 211 miljoen van online speelhallen en € 211 miljoen van online wedkantoren. In totaal waren er 82 goksites met een vergunning van de Kansspelcommissie, waaronder bekende namen als Unibet, Bwin, Casino777 en Napoleon Games. Deze merken werden vooral bekend door hun sponsoring in de sport, maar recentelijk is er een stop op gezet vanwege het verbod op gokreclame.
Het financiële rapport is gevuld met verbazingwekkende cijfers. De totale inzet in online casino's steeg in vier jaar tijd tot meer dan 10 miljard euro in 2022. In de online wedkantoren werd in datzelfde jaar meer dan 2 miljard euro ingezet. Enkel op voetbalwedstrijden werd een bedrag van meer dan 1,5 miljard euro ingezet, waarbij de goksector een bedrag van 250 miljoen euro niet opnieuw uitkeerde.
Het verschil tussen weddenschappen die ingezet werden en bedragen die teruggewonnen werden:
Volgens gokexperts heeft het jaar 2010 het startpunt gemarkeerd van de huidige golf van gokactiviteit. In dat jaar werd een politiek besluit genomen om online gokken en sportweddenschappen goed te keuren. Met de legalisering van online gokken in België kreeg de Kansspelcommissie de rol van gokautoriteit toegewezen. Zij zou verantwoordelijk zijn voor het verstrekken van licenties, evenals het toezicht houden op de vergunninghouders.
Katleen Peleman, Directeur VAD: “We zijn veel te veel meegegaan in de redenering van de goksector: ‘Als wij het gokken niet legaal mogen organiseren, dan zullen gokkers massaal naar illegale sites lopen’. Handig lobbywerk waar geen enkel wetenschappelijk bewijs voor is.
“Onze wetgeving heeft de enorme toename van het online gokken in de hand gewerkt. We zijn veel te veel mee gestapt in de redenering van de goksector: ‘Als wij het gokken niet legaal mogen organiseren, dan zullen de gokkers massaal naar illegale sites lopen’. Handig lobbywerk waar geen enkel wetenschappelijk bewijs voor is. Maar een goudmijn voor de gokbedrijven. Kijk maar naar Nederland. Daar hebben ze de wet in 2021 aangepast, naar Belgisch model. Het gevolg? In twee jaar tijd 450.000 gokkers erbij,” vervolgde Peleman.
De regering is bezig met in kleine stappen de voorheen gemaakte fouten te herstellen. Er zijn striktere regels voor bijvoorbeeld krantenwinkels vermomd als wedkantoor en er geldt tegenwoordig een maximale speellimiet van € 200 per week. Bovendien mogen kansspelaanbieders niet meer zoveel reclame maken vanwege strengere beperkingen op gokreclame. Ondanks alle moeizaam verkregen aanscherpingen, vaak vergezeld van uitzonderingen en achterdeurtjes, is er vorige week opnieuw een stap gezet. Het parlement heeft een strengere gokwet goedgekeurd met een algemene leeftijdsgrens van 21 jaar, een principieel reclameverbod en een verbod op bonussen en extra speeltegoed om spelers te verleiden.
Dit wetsvoorstel, ingediend door Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke, heeft bijna vijf jaar van hard werken en strijden gevergd. Van Hecke erkent echter dat het slechts “een stap in de goede richting is”. Niet alle problemen zijn aangepakt en er blijft discussie bestaan over de Nationale Loterij, waarvoor de strengere regels niet gelden. Hier is geen reclameverbod van kracht, en krasbiljetten kunnen nog steeds worden gekocht vanaf 18 jaar. Dit doet vragen rijzen over mogelijke vriendjespolitiek en prioriteiten in de gokindustrie.
Een van de prioriteiten volgens experts is dat er een echte limiet op hoeveel spelers kunnen vergokken moet komen. Dit is een probleem waar het parlement al jaren op stukloopt. In 2019 werd door de regering besloten dat het wekelijkse limiet op € 500 moest voor alle goksites. Helaas bleek dat niet erg goed te controleren en werd er medio 2022 een nieuwe regel ingevoerd door de voormalig minister van Justitie, Van Quickenborne. Hij stelde een weeklimiet van € 200 in per website. In een persbericht stond toen het volgende: “Makkelijker te controleren en dus een effectieve bescherming van de speler.”
Spelers kunnen nu nog altijd hun limiet handmatig aan laten passen door gokbedrijven. Dat is een probleem. En wanneer spelers tegen hun limiet botsen bij de het ene online casino, dan kunnen ze naar een andere gaan. De Kansspelcommissie (KSC) onthulde dat er sinds de regel in oktober 2022 al veel spelers een verhoging van hun limiet hadden opgevraagd, namelijk 228.917. Marjolein De Paepe van de Kansspelcommissie laat weten dat deze gokkers iedere maand gecontroleerd worden en als ze als wanbetaler bekend staan, zal de limiet ingetrokken worden.
Zelfs de Kansspelcommissie is van mening dat het huidige systeem niet voldoende veilig is, vooral niet voor jonge spelers of spelers met beperkte financiële middelen. Dit blijkt uit een recent advies aan de regering, waarin opnieuw wordt gesproken over de noodzaak van een nieuwe regeling.
Katleen Peleman van de VAD heeft een oproep aan de overheid gedaan dat er dringend iets moet gebeuren: “De huidige limieten zijn absurd hoog en bieden geen enkele bescherming. Als je weet dat er tientallen actieve en legale goksites zijn, dan kan een gokker nog altijd probleemloos vele duizenden euro’s per maand uitgeven aan gokspelen. Komt die gezamenlijke limiet er niet, dan moet de huidige limiet van 200 euro drastisch naar beneden. Die zou op maandbasis dan niet hoger mogen zijn dan 1 procent van het gemiddelde huishoudinkomen. Dat is het advies van de wetenschap.”
Volgens Katleen is een gokverslaving een probleem dat vaak sneller dan andere verslavingen groeit, en is er dus haast bij.
Volgens Dirk De Troy zijn ze op de goede weg om in dat opzicht te slagen. “Het aantal gokkende jongeren neemt toe. Dat is een van de meest opvallende evoluties die ik zie”, zegt hij. “Onder jonge mensen is gokken nu al compleet genormaliseerd. Ik ga vaak spreken in scholen. Als ik vraag wie al gegokt heeft, gaan er eerst maar enkele vingers omhoog. Als ik doorvraag, blijken het er altijd veel meer te zijn.”
5 februari 2024 
