Open kaart – Hoe herken je een gokverslaving?
24 februari 2025
Laatst bijgewerkt: 2 dagen geleden
Een beetje casino liefhebber zal het afgelopen week niet ontgaan zijn dat er een nieuwe serie maatregelen voor wat betreft het spelen in een online casino aanstaande is. Het kabinet-Schoof heeft een nieuwe visie op kansspelen ontwikkeld en daar krijgen we als speler mee te maken. Belangrijkste reden is om spelers beter te beschermen tegen gokverslaving. Hoe zit het nu eigenlijk met de gevaren van gokverslaving? Kun je gokverslaving bij jezelf herkennen? OnlineCasinoGround ging op onderzoek uit.
Alle maatregelen die genomen worden om de kans op gokverslaving te verkleinen, kan niet met negatief sentiment bekeken worden, toch? Er is immers echt sprake van een toename van het aantal mensen dat verslaafd raakt aan online gokken. Cijfers van het Trimbos Instituut onderschrijven dit. In 2022 waren er 1.950 mensen die hulp zochten voor hun gokverslaving, een jaar later was dit aantal opgelopen tot bijna 2.500 personen.
Met name onder jongeren wordt er in verhouding veel gegokt. De groep jongvolwassenen speelt vaker en zet meer in. De toegankelijkheid van het online casino op de smartphone heeft hier wellicht iets mee te maken. Het aantal jongeren met kansspelverslaving stijgt naar rato hard. 17% van de personen die in 2023 hulp zochten voor zijn of haar kansspelverslaving was jonger dan 25 jaar.
Nu is er heel veel commentaar te leveren op beperkende maatregelen en waarom deze een averechts effect kunnen hebben. De echte probleemspelers spelen wellicht niet eens meer bij legale online casino’s. Die hebben al veel eerder de wijk naar het illegale aanbod genomen en zijn daardoor een beetje van de radar verdwenen. Dat is echter niet het punt dat dit artikel wil maken.
“In mijn artikelen en social media posts neem ik het standpunt in dat op een verantwoorde manier gokken grotendeels jouw eigen verantwoordelijkheid als speler is. Hoewel online casino’s een zorgplicht voor jou hebben, vind ik het niet de taak van het casino om jou te moeten wijzen op je eigen verantwoordelijkheid om niet te veel, te vaak of te opportunistisch te spelen. Dat standpunt komt me regelmatig op kritiek te staan omdat ik voorbij zou gaan aan de psychologische en fysieke prikkels die een verslaafde ervaart.”
Deze kritiek triggerde de vraag hoe dun de scheidslijn is tussen recreatief en problematisch spelen. Daarnaast borrelde de vraag op of een speler die zich op het randje van problematisch spelen bevindt, zijn of haar eigen speelgedrag kan herkennen als problematisch en daar naar te handelen. In Marcel van Kleij – behandelaar/counselor verslavingszorg bij SolutionS-Center en daarnaast bestuursvoorzitter bij de Raad voor de Kansspel Speler – vinden we de persoon die deze vragen kan beantwoorden.
Om met de eerste vraag te beginnen. Hoe dun is de scheidslijn tussen recreatief spelen? ,,Veel mensen beschouwen gokken als een vorm van entertainment en kunnen dit doen zonder negatieve gevolgen,” zegt Van Kleij. ,,Het verschil tussen recreatief en problematisch gokken ligt in de frequentie, inzet en het vermogen om te stoppen wanneer gewenst. Recreatief spelen houdt in dat je gokt voor plezier, binnen vooraf bepaalde grenzen qua tijd en geld, en zonder negatieve impact op andere aspecten van je leven.”
,,Echter, zelfs bij recreatief spelen kan verlies een rol gaan spelen. Dit verlies kan leiden tot het achterna jagen van verloren geld. Ook als er geen sprake is van een verslaving. Dit gedrag vergroot het risico om al snel in obsessief en problematisch gokgedrag te vervallen, waarbij de grens tussen recreatief en verslavend gokken vervaagt. Het bewust blijven van dit risico is essentieel, zelfs voor degenen die het spel puur voor de lol spelen.”
Van Kleij stelt dat het ontwikkelen van een gokverslaving niet altijd met geld te maken heeft. ,,Het omslagpunt naar dwangmatig gokken ontstaat vaak wanneer gokken een middel wordt om aan problemen te ontsnappen, wanneer er steeds hogere inzetten nodig zijn om dezelfde spanning te ervaren of wanneer iemand blijft gokken ondanks negatieve gevolgen. Zodra leefgebieden hieronder beginnen te lijden, zoals het uitstellen van huishoudelijke taken of andere verantwoordelijkheden omdat gokken voorrang krijgt, spreek je per definitie al van problematisch gokken of een beginnende verslaving. Dit gedrag vormt een vicieuze cirkel waarbij gokken steeds meer controle over het leven van iemand krijgt. Het tijdig herkennen van deze signalen is essentieel om verdere escalatie te voorkomen.”
Kritisch blijven kijken naar het eigen gokgedrag. Dat is het belangrijkste advies van Marcel van Kleij. Casino’s bieden tools aan die je als speler inzicht geven in je gokgedrag, zoals een zelftest. Toch plaatst Van Kleij een zeer relevante kanttekening. ,,Een zelftest kan een nuttig hulpmiddel zijn om inzicht te krijgen in je gokgedrag, mits je in staat bent eerlijk te antwoorden en bereid bent de confrontatie met jezelf aan te gaan.”
,,Dit vraagt om zelfreflectie, wat voor mensen met een verslaving vaak een uitdaging is. Veel mensen die al problematisch gokken, vermijden dergelijke tests omdat ze de uitkomst vrezen of deze achteraf negeren. Voor mensen die op de rand van een verslaving zitten, kunnen zelftests echter waardevol zijn, omdat de verkregen inzichten hen nog kunnen motiveren om hun gedrag te veranderen. Het is daarbij belangrijk om open te staan voor de resultaten en, bij twijfel of herkenning van risicovol gedrag, direct professioneel advies in te winnen.”
Iemand die de ene dag recreatief speelt en op tijd uitlogt, is de volgende dag niet gokverslaafd. Desondanks kunnen de zaadjes voor een gokverslaving al wel geplant zijn. ,,Een verslaving ontwikkelt zich geleidelijk en is het resultaat van een complex proces waarin persoonlijke factoren, zoals stress, kwetsbaarheid en copingmechanismen, een belangrijke rol spelen. Psychologische trucjes die ingebouwd zijn in kansspelen – zoals near-misses, bonussen en de illusie van controle – fungeren echter als krachtige katalysatoren die dit proces kunnen versnellen. Het najagen van verlies draagt hier ook sterk aan bij door de drang te vergroten om opnieuw te spelen in een poging verloren geld terug te winnen.”
Het is mogelijk om signalen van een ontwikkelende verslaving te herkennen. Belangrijke waarschuwingssignalen zijn onder andere:
Het tijdig herkennen van deze signalen is cruciaal om escalatie te voorkomen. Het begrijpen van de invloed van de psychologische mechanismen achter gokken kan mensen helpen om alert te blijven en bewuste keuzes te maken.
Wanneer ik mijn eigen speelgedrag meet aan de hand van deze herkenningspunten kan ik gelukkig constateren dat de manier waarop ik momenteel speel recreatief is. Er is echter wel een periode geweest waarin het me moeilijker lukte om tijdig te stoppen met gokken, ik eigenlijk net iets meer inzette dan de bedoeling was en daar ook wel eens over gelogen heb. Ik herken het gemak waarmee je aan de verkeerde kant van de scheidslijn kunt belanden, zonder dat je daar zelf direct erg in hebt. Je eigen speelgedrag kritisch blijven beoordelen is naar mijn mening essentieel om het spelen verantwoord te houden.
Als je signalen van een gokverslaving bij jezelf opmerkt, ben je er nog niet. Vaak is het niet zo simpel als gewoon te stoppen. De ene persoon kan dat gemakkelijker dan de ander. Toch is er heel veel dat je zelf kunt ondernemen.
,, Een belangrijke indicatie van risico is het ervaren van een soort verliefdheidsgevoel bij gokken – een intens, euforisch verlangen naar de spanning of het gevoel van ‘flow' tijdens het spel. Dit kan een extra waarschuwing zijn dat je gevoelig bent voor het ontwikkelen van een verslaving”, zegt Marcel. ,,De eerste en belangrijkste stap in het proces om eerlijk tegen jezelf te zijn over je gedrag en de impact ervan.”
,, Andere stappen die je kunt nemen zijn het vermijden van gokgelegenheden. Blijf weg van casino's en verwijder apps of accounts die toegang bieden tot online gokken. Vraag om steun bij het doorbreken van je gedragspatronen. Een netwerk van mensen die je steunen kan cruciaal zijn voor je herstel. Hoe eerder je actie onderneemt, hoe groter de kans om het proces te stoppen en controle over je leven terug te krijgen. Het herkennen van het “verliefdheidsgevoel” als een risicosignaal kan helpen om sneller en effectiever in te grijpen.”
Dat vragen van steun is niet voor iedereen met een (beginnende) gokverslaving even gemakkelijk. Ook om de stap naar professionele hulpverlening te zetten, moeten mensen soms een behoorlijke drempel over. ,,Het zoeken van hulp kan voor veel verslaafden een enorme uitdaging zijn. Daarbij spelen meerdere factoren een rol”, legt Marcel uit. ,,Veel mensen schamen zich voor hun gedrag en voelen zich schuldig over de impact die hun verslaving heeft op henzelf en hun omgeving.”
Heb je hulp nodig? Bezoek dan de website van LoketKansspel.nl en neem anoniem contact op.
,,Er is ook een groep die de ernst van de problemen ontkent. Verslaving ontwikkelt zich vaak geleidelijk, en veel mensen zien hun gedrag niet als problematisch. Het “verliefdheidsgevoel” dat gokken oproept kan dit proces versterken waardoor het moeilijker wordt om objectief naar het probleem te kijken. “
En dan zijn er nog de sociaal-maatschappelijke implicaties. De angst voor het oordeel van anderen. ,,Het stigma rond verslaving maakt dat mensen bang zijn voor kritiek of afwijzing als ze hun probleem aan anderen toegeven”, verklaart de behandelaar van SolutionS-Center voor verslavingszorg.
Toch is menselijke interactie vaak de sleutel tot de start van het herstel. Ook als het initiatief niet van gokverslaafde komt. ,,Hoewel de motivatie voor herstel uiteindelijk van de persoon zelf moet komen, speelt de omgeving vrijwel altijd een cruciale rol in het initiëren van verandering. Helaas is het vaak de omgeving – familie, vrienden of professionals – die als eerste de ernst en de gevolgen van de situatie inziet en ingrijpt. Zij zijn meestal degenen die de verslaafde confronteren met de gevolgen van het gedrag en een interventie in gang zetten. Het doel van deze interventie is echter om te leiden tot intrinsieke motivatie bij de verslaafde. Pas wanneer iemand zelf de noodzaak van verandering erkent en gemotiveerd is om stappen te zetten, ontstaat er ruimte voor constructief herstel. De rol van de omgeving is daarbij om steun te bieden, duidelijke grenzen te stellen en een brug te slaan naar professionele hulp. “
Daarnaast speelt normalisatie van gokken een belangrijke rol. Voor de meerderheid geeft dit een gevoel van legitimiteit. ,,Het mag toch? Iedereen doet het, dus zo gevaarlijk zal het niet zijn”, kan Marcel de ontkennende argumenten noemen. ,,Er is echter ook een groep die wordt aangemoedigd in het zoeken naar hulp omdat het steeds normaler wordt.”
,,De definitie van gokverslaving verschuift niet door de normalisering van gokken. Net zoals de definitie van alcoholisme niet verandert door de maatschappelijke acceptatie van alcoholgebruik. Gokverslaving blijft gedefinieerd als een proces waarbij iemand dwangmatig blijft gokken ondanks negatieve gevolgen, zoals het verwaarlozen van verantwoordelijkheden, liegen over gedrag, en het najagen van verlies met destructieve gevolgen voor het leven van de persoon”, bepleit Van Kleij. ,,Wat wel verandert, is de perceptie van wat als problematisch wordt beschouwd. De normalisatie van gokken maakt het gedrag voor velen meer sociaal geaccepteerd, wat kan leiden tot een verminderd bewustzijn van de risico's.”
,, Psychologisch gezien kan deze acceptatie ervoor zorgen dat mensen hun gokgedrag minder snel als schadelijk herkennen. Hierdoor worden signalen van verslaving – zoals financiële problemen, verwaarlozing van verantwoordelijkheden, of obsessief najagen van verlies – vaker genegeerd of gebagatelliseerd, zowel door de persoon zelf als door de omgeving. Als we dit filosofisch bekijken, roept dit vragen op over de verantwoordelijkheid van de samenleving bij het reguleren van gedrag dat verslavend kan zijn. Als normalisatie leidt tot meer blootstelling en acceptatie, groeit ook het risico dat meer mensen problematisch gedrag ontwikkelen, terwijl de definitie van verslaving zelf onveranderd blijft. Dit weerspiegelt een paradox: hoewel het gedrag ‘normaler' lijkt, worden de gevolgen er niet minder ernstig door. “
Als je hulp wil zoeken is het belangrijk om te weten waar je aan kunt kloppen. Niet iedereen weet waar ze hulp kunnen vinden of hoe ze een eerste stap moeten zetten. Therapie, counseling, aansluiting bij een zelfhulpgroep of een gesprek met een verslavingsdeskundige kan je helpen om de onderliggende oorzaken van je gokgedrag aan te pakken, maar je moet wel weten waar je moet zijn. Daarom plaatsen we in dit artikel een link naar onze verantwoord spelen pagina waar je meer informatie over de beschikbare hulpinstanties kunt vinden.
Het herkennen van problematisch en onverantwoord speelgedrag is jouw eigen verantwoordelijkheid. Zolang jij jezelf niet eerlijk in de spiegel aan durft te kijken, blijf je een probleem houden. De zorgplicht die het online casino heeft kan jou echter wel helpen.
,,Online casino's met een zorgplicht die spelers waarschuwen bij opvallend speelgedrag, zoals frequent of hoog inzetten, kunnen bijdragen aan bewustwording”, zegt Marcel. ,,Niet iedereen is echter ontvankelijk voor dergelijke interventies. Voor spelers die in ontkenning zitten of al ver in een verslavingsproces verkeren, kunnen deze signalen gemakkelijk worden genegeerd.”
,,Voor personen die merken dat hun gedrag uit de hand begint te lopen, kan zo’n waarschuwing een cruciale wake-up call zijn. Wanneer iemand bewust wordt gemaakt van problematisch gedrag, is het psychologisch moeilijk om dit volledig te blijven ontkennen. Dit veroorzaakt cognitieve dissonantie – een onaangenaam gevoel dat ontstaat wanneer gedrag niet meer in lijn is met iemands overtuigingen of zelfbeeld. Dissonantie kan leiden tot inzicht, waarop gedragsverandering mogelijk wordt.”
,,Het is daarom essentieel dat aanbieders niet alleen signalen afgeven, maar ook direct een laagdrempelige stap naar hulp aanbieden”, bepleit Marcel. ,,Dit kan bijvoorbeeld via samenwerking met ervaringsdeskundigen, die een unieke en empathische brug kunnen slaan naar mensen die hulp nodig hebben. Ervaringsdeskundigen begrijpen de drempels die spelers ervaren en kunnen deze verlagen door persoonlijke herkenbaarheid en praktische oplossingen te bieden. Zo wordt niet alleen bewustwording gestimuleerd, maar wordt ook de kans vergroot dat spelers daadwerkelijk hulp zoeken en het proces van herstel in gang zetten.”
Eerdere open kaart berichten:
1. Open kaart – OnlineCasinoGround onderzoekt: Is de politiek anti-gokken?
2. Open kaart – OnlineCasinoGround onderzoekt: Is online gokken nu echt zo gevaarlijk?
3. Open kaart – Waarom stoppen online casino’s met een vergunning in Nederland?
4. Open kaart – Hebben de online casino’s zichzelf in de vingers gesneden?
5. Open kaart – Hoe herken je een legaal online casino?
6. Open kaart – hoe gevoelig zijn jongvolwassenen voor online gokken?
7. Open kaart – Waarom spelen steeds meer Nederlanders bij illegale casino’s?
