In de afgelopen twee jaar heeft Nederland een golf van reclames voor online gokken meegemaakt. Deze advertenties verschenen op televisie, in bushokjes en zelfs als hinderlijke pop-ups op mobiele apparaten, ook tijdens sportevenementen. Sinds de legalisering van online gokken op 1 oktober 2021, groeide de kansspelmarkt met maar liefst 60%. Dit cijfer kan enigszins variëren, gezien het gebrek aan gegevens over het illegale circuit vóór de legalisering.
BOOS, het programma van Tim Hofman, sprak met Django, een jongeman die worstelde met een gokverslaving. Hij leek de grip op zijn verslaving te herwinnen, tot de legalisering van de kansspelmarkt in Nederland plaatsvond. De stortvloed aan gokreclames zorgde ervoor dat hij opnieuw begon te spelen op goksites. Bekijk hier de gehele aflevering op YouTube.
In het afgelopen jaar genereerde de Nederlandse gokindustrie een omzet van meer dan € 1 miljard. Echter, een aantal gokkers raakte in de problemen door enorme financiële verliezen. Django gaf aan tussen de € 20.000 en € 30.000 te hebben verloren, maar benadrukte ook de impact op zijn gezin.
De schade die wordt veroorzaakt door gokreclames moet duidelijker worden voor de wetgevers die deze regelgeving tot stand brengen, vinden Tim en Django.
Om deze problemen aan te pakken, heeft het programma BOOS Helma Lodders, goklobbyist en voorzitter van VNLOK (Vereniging Nederlandse Online Kansspelaanbieders), bezocht. Deze branchevereniging omvat online casino's zoals Holland Casino, TOTO, Bingoal en ZEbetting.
Tegenwoordig zijn er al maatregelen zijn genomen om de impact van gokreclames te beperken. Vanaf 1 juli 2023 geldt er een verbod op ongerichte reclames op tv, radio en publieke ruimtes. Het sponsoren van evenementen en programma's wordt verboden vanaf 1 juli 2024, gevolgd door het verbod op sponsoring van sportlocaties en sportclubs vanaf 1 juli 2025.
Tim begroette Django: “Welkom. Vandaag gaan we praten over gokken.” Django heeft een probleem en is boos. Tim wilde weten waarom.
Django antwoordde: “Voornamelijk op het beleid dat de Nederlandse overheid hanteert, met name met betrekking tot online gokken. De acties die de overheid heeft genomen om het goksysteem in Nederland in stand te houden. Er is veel geld geïnvesteerd, afkomstig van gokhallen en casino's, die aanzienlijke invloed hebben gehad op het tot stand komen van deze nieuwe wetgeving. Ondertussen zijn de ervaringsdeskundigen, verslavingsartsen en verslavingsklinieken simpelweg opzij geschoven en zijn al hun waarschuwingen tenietgedaan.”
De wetgeving rondom kansspelen heeft grote veranderingen ondergaan. Sinds oktober 2021 is online gokken in Nederland legaal geworden. Tot twee jaar geleden was gokken in Nederland weliswaar gedoogd, maar officieel illegaal. Met de invoering van de wet Kansspelen op Afstand is de Nederlandse gokmarkt dus opengesteld. Gokbedrijven hebben enorm geïnvesteerd in reclames, met een totaal van € 270 miljoen aan uitgaven, echter loopt dat erg terug.
Een rapport van de National Rapporteur Verslavingen bracht aan het licht dat de legalisatie van online gokken desastreus is geweest. Het rapport suggereert dat spelers met gokproblemen niet adequaat worden beschermd. Minister Weerwind heeft daarom al een verbod voorgesteld op ongerichte reclame voor online kansspelen, met als doel dit tegen te gaan.
Gericht reclame maken voor gokken mag nog wel. Tevens bleek uit stukken van de NOS die opgevraagd werden (Wet open overheid – Woo) dat vier gokbedrijven invloed hadden op het beleid van de nieuwe reclameregels.
Online gokken is nu legaal in Nederland, maar wat vindt Django ervan, en wat is er precies gebeurd?
Django: “Ik had al ervaring met een gokverslaving. Daar ben ik vanaf gekomen via klinische opname. Anderhalf jaar is dat goed gegaan. Zo’n vier jaar terug. Je blijft altijd verslaafd, zo moet je dat zien. Ik zat ook niet meer in het circuit waarin ik gokte, omdat het toen nog allemaal illegaal moest. Tot de Nederlandse overheid heeft besloten de kansspelmarkt te legaliseren. Hetgeen waar ik over val is het feit dat ze de goklobbyisten de reclames hebben laten maken en er zijn miljoenen in gepompt met de reclamespotjes van de casino’s, waarmee je wordt doodgegooid. Die hebben me getriggerd in mijn terugval.”
Het programma BOOS gaf ook het woord aan Ruth van Holst, een cognitief neurowetenschapper die sinds 2011 onderzoek doet naar gokverslaving. Daarnaast werd ook Arnt Schellekens, hoogleraar psychiatrie & verslaving, gevraagd om zijn inzichten te delen.
Ruth van Holst: “Wat het hele nare is van een gokverslaving is dat je het eigenlijk niet ziet. Dus het is eigenlijk een verborgen verslaving. Je stinkt niet naar alcohol, dus het gaat vaak lang door.”
Arnt: “Daarnaast zie je bij gokverslaving, net als bij verslaving aan middelen, dat mensen een bepaalde gewenning kunnen opbouwen, waardoor je eigenlijk steeds meer nodig hebt. Bij gokken betekent dat dan ook direct hogere bedragen inzetten om hetzelfde effect te bereiken.”
Ruth vervolgde: ”Mensen die het meest kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van een gokverslaving zijn jongeren, jongvolwassenen, voornamelijk mannen, omdat die vaak ook iets meer impulsief gedrag vertonen en op zoek zijn naar spanningen en beloningen. En dan heb je ook nog een groep die extra kwetsbaar is, mensen die het financieel al niet breed hebben. Want daar is de belofte dat je zo makkelijk zoveel geld kan winnen, spreekt natuurlijk nog extra tot de verbeelding.”
Arnt Schellekens benadrukte: “Wat ik zie bij mijn patiënten is dat zij merken dat online gokken eigenlijk veel toegankelijker is. Mensen vertellen dat in dit geval hun gokverslaving eigenlijk letterlijk in hun broekzak zit.”
“Je ziet dat veel meer mensen zijn gaan gokken, en ook vooral jongeren. Dat geeft aan dat de reclame een nieuwe markt heeft aangeboord. Dat was natuurlijk helemaal niet wat de intentie was,” aldus Ruth.
Volgens Tim hebben goklobbyisten veel invloed gehad op de wet voor online kansspelen.
“Kamerleden worden uitgenodigd voor buitenlandse reizen of krijgen op hun werkkamer bezoek van lobbyisten, zowel gevraagd als ongevraagd. Sommigen van hen blijken behoorlijk beïnvloedbaar en laten zich leiden door de goklobby.
“Neem bijvoorbeeld CDA-kamerlid Peter Oskam, die bij de eerste behandeling van het wetsvoorstel over kansspelen met maar liefst 700 vragen naar de Staatssecretaris kwam. Volgens betrokkenen waren al die vragen geschreven door de lobbyisten.
“Andere Kamerleden uiten zich juist over de intensiteit van deze lobby. PvdA-Kamerlid Mei Li Vos, Gert-Jan Segers van de ChristenUnie en Nine Kooiman van de SP noemen dit de heftigste lobby die ze ooit hebben meegemaakt”
“Helma Lodders was van 2010 tot 2021 Tweede Kamerlid voor de VVD en had daarmee onder andere de kansspelmarkt in haar portefeuille. Na haar vertrek uit de Kamer, ging ze aan de slag als lobbyist voor lobbyclub VNLOK, waar ze sinds september 2021 de belangen behartigd van acht kansspelaanbieders die ook online actief zijn.
“Lodders was in aanloop van de legalisering van het online gokken, nog geen lobbyist, maar was na haar aanstelling kort voor opening van de markt wel betrokken bij een overleg tussen gokbedrijven en gokpartijen als De Consumentenbond.” Daar werden bijvoorbeeld afspraken gemaakt over de hoeveelheid en de toon van gokreclames. Dat overleg klapte, vertelde De Consumentenbond aan het programma BOOS.
“De reden was dat Lodders en gokbedrijven te weinig interesse hadden om kwetsbare spelers te beschermen met afspraken over gokreclames. Zo zou Lodders niet met de juiste experts hebben willen praten om zich correct te laten adviseren. En dat heeft grote gevolgen gehad, benadrukken experts die we spreken.”
Ruth: “Reclame zorgt ervoor dat mensen je product kennen. Dat ze weten dat het leuk is en dat er een soort positief gevoel bij gecreëerd wordt. Het feit dat het zo gebombardeerd is en ook nog best wel gericht op jonge mensen die daar extra kwetsbaar voor zijn, die ook extra kwetsbaar zijn voor reclame, dat zie je terug in de cijfers. Dat er een enorme markt is aangeboord die nu gokt, terwijl ze dat eerst helemaal niet deden omdat er helemaal geen reclame voor was.”
Django wilt in het programma BOOS graag het probleem bespreken met iemand uit de wereld van de goklobby. Tim vertelde dat hij wel weet bij we ze dan moeten zijn.
“Helma Lodders, daar gaan we naar toe. Zij is nu chef-lobby gokbedrijven om het even plat te zeggen.”
Met deze informatie in handen heeft Tim een e-mail gestuurd naar Helma Lodders om een afspraak te regelen. Echter, Herbert Brinkman, de woordvoerder van VNLOK, reageerde met: “Dit is voor ons niet het geschikte moment om via de media het gesprek aan te gaan.” Hofman, bekend om zijn vasthoudendheid, liet het hier niet bij zitten en ging samen met Django naar het Ministerie van Landbouw, waar Lodders werkzaam is. Helaas bleek Lodders niet aanwezig te zijn omdat ze al bij een volgende afspraak zat, zo gaf ze kort aan tijdens een telefoongesprek.
In de tussentijd heeft Tim een tijdje contact gehad met het kamp van Lodders, waarin ze bleven vragen om een gesprek. Uiteindelijk besloot VNLOK om in gesprek te gaan met BOOS. Er werd vooraf wel een eis gesteld; de camera mag pas draaien op het moment dat het gesprek begint. Tim is dwars en besloot daar geen gehoor aan te geven. En maar goed ook, zo benadrukte hij. Er kwam direct naar voren dat de woordvoerder, Herbert Brinkman, nog nooit iemand had ontmoet die aan een gokverslaving lijdt.
Herbert Brinkman: “Hoi Django. Goed dat je ook mee bent gekomen. Het is voor ons ook altijd leerzaam om te horen hoe dingen gaan. En ik moet eerlijk zeggen, ik heb nog nooit iemand ontmoet die echt in de problemen is gekomen.”
Tim: “Oh, echt. Hoe kan dat nou?”
Herbert: ”Nou ja, gewoon. Omdat je ze in een toren als dit niet tegenkomt.”
Tim: “Ja, is dat niet een beetje het probleem?”
“Nou ja. Dat is zo, ja,” zei Herbert.
Tim begon het gesprek met: “Ik sprak net met Herbert, en hij vertelde dat hij eigenlijk nog nooit iemand is tegengekomen met een gokverslaving. Heb jij weleens iemand ontmoet?”
Helma Lodders: “Ik heb ex-verslaafden gesproken en ik heb ook met mensen gesproken die zich zorgen maken op bijvoorbeeld het schoolplein met de categorie onder de 18 dat ze bezig zijn met gokken. En dan ga ik het gesprek met ze aan. Op het moment dat ik dat hoor, dan ga ik het gesprek aan, en de ouders hebben daar natuurlijk ook een verantwoordelijkheid in.”
Django deed zijn verhaal over hoeveel problemen het hem heeft gebracht. In de schulden, relatie stuk en nog altijd 24/7 hulp nodig.
Ze reageerde: “Ik wil eerst zeggen dat jouw verhaal mij raakt, ook ik krijg daar kippenvel van. Het raakt me en ik vind het dapper dat je dit doet. Je stelt de vraag, weet je dat die reclame aanleiding is geweest voor de situatie waarin je bent geraakt. We hebben natuurlijk de opening van de markt gehad, dat was in 2021, en toen hebben we heel veel reclame gezien voor gokken. Als dat voor jou een prikkel is geweest om weer te beginnen…’
Django: “Het heeft geleid tot verschillende klinische opnames. Ik ben ook nog doorverwezen naar een verslavingskliniek om dit allemaal te verwerken. Sindsdien zit ik er bij zoals ik er nu bij zit en leef ik van dag tot dag en probeer ik er iets van te maken. Ik kan het niet alleen meer. Ik heb 24/7 zorg nodig.”
“Ik denk dat we het samen heel snel eens zijn dat er in die periode heel veel reclame is gemaakt. Daar hebben we als branchevereniging ook actie op ondernomen. Er is een reclamecode gekomen, die was overigens te laat. Daarna hebben we gezien dat eigenlijk de maatregelen die we daarin genomen hebben nog onvoldoende waren. Toen hebben we ook als branche gezegd, we gaan aanvullende maatregelen nemen om dat verder in te perken,” zo zei Helma.
Tim Hofman: “We hebben De Consumentenbond gesproken en ik citeer: De branche heeft onze reactie echter helemaal niet afgewacht en de code gewoon ter goedkeuring voorgelegd aan het bestuur. Je begrijpt dat wij daar niet over te spreken waren. De branche was nergens toe bereid en de gokbedrijven wilden helemaal niets. Dat gaat over het invoeren van die code die niet toereikend zou zijn. Wat vind je daarvan?”
Helma: ”Daar zijn veel gesprekken aan vooraf gegaan. We hebben ook richting De Consumentenbond aangegeven dat we het gesprek aan willen gaan en twee keer daar geweest met een aantal aanbieders om daarover te praten met elkaar. We hebben uiteindelijk na het indienen van de code gezegd van hey, we merken dat er nog steeds druk is omdat er teveel reclame is en we gaan zelf als branchevereniging, en dat is niet VNLOK, dat is ook de andere branchevereniging, gaan we komen met aanvullende maatregelen bovenop de reclamecode.”
Helma Lodders begreep wat hij zei: “Maar vanuit de wet is er een opdracht om ervoor te zorgen dat mensen vanuit de illegaliteit naar het legale aanbod gaan. Omdat als je bij illegale partijen speelt, dan hebben we er geen zicht op. Bedrijven hebben geen regels om aan te houden als het aankomt op zorgplicht. Ook geen regels die betrekking hebben op reclame of preventie.”
Tim: “Zeg je nou we moeten juist reclames maken zodat mensen het legale gokcircuit instromen?”
Helma benadrukte dat het belangrijk is om een product te promoten: “Bij de aanvang van een nieuwe markt, dan ga je een nieuw product leveren. En dan is het heel verklaarbaar dat je ook kenbaar wilt zijn. Want als je als nieuwe aanbieder niet kenbaar maakt dat je er bent, dan weten mensen ook niet dat je als nieuwe aanbieder er bent en dat je daar kan spelen. Dat is de kanalisatie, dat is de mensen van het illegale naar het legale aanbod brengen.”
Tim stelde een lastige vraag: “Ben je voor of tegen gokreclames?”
Helma: “Ik vind dat gokreclames een doel moeten hebben en dat mensen weten dat er een legaal aanbod is.”
Tim was het daar niet mee eens: “Die reclames, dat is de impuls waardoor jonge mensen gaan gokken en ook het probleem waarom de groep probleemspelers groeit of terugvalt, dan weten we toch waar we het over hebben?”
“Het Ministerie is op dit moment de wet al aan het evalueren. Daar zijn wij een van de partijen die ook aan tafel zitten. Maar ook met zorgaanbieders en experts en verslavingsdeskundigen. Wat ik ga zeggen is dat mijn motivatie is dat maatregelen die we kunnen nemen om de groep probleemspelers zo klein mogelijk te maken, dat we die moeten doorvoeren. En dat moeten goede regels zijn die werken.”
Django: “Ik denk dat Nederland nu wel weet dat online gokken mogelijk is en dat deze reclames niet meer nodig zijn. De reclames zorgen alleen voor de negatieve effecten en het levert niets positiefs op. Ja omzet voor de casino’s.”
Helma: “Het levert ook in zoverre op dat als er nieuwe mensen zijn die verleid worden op de illegale markt, ook die wil je terug naar de legale markt. Daar heb je altijd een opdracht voor.”
Tim zei ook nog: “Vind je online gokken überhaupt een goed idee. Ja of nee?”
Helma Lodders: “Het is eeuwenoud. Als ik voor dezelfde vraag zou staan als bij aanvang van de wet, dan zou ik wederom zeggen, ja, het is beter om mensen uit de illegaliteit naar de legaliteit te brengen. Ik zal niemand aansporen om online te gaan gokken. Mensen moeten dat zelf weten.”
Na de ontmoeting vroeg Tim aan Django: “Wat vind je?”
Django antwoordde: “Nogal ontwijkend. Ze zegt dat ze het vreselijk vindt, mijn verhaal. Maar naar mijn idee heeft ze totaal geen onderzoek gedaan bij de juiste instanties wat een gokverslaving daadwerkelijk is en wat de triggers daarvoor zijn.
“Ze wilt in gesprek gaan met Den Haag?”
Hoffman: “Ja, namens de gokindustrie, ten behoeve van jouw welzijn, en het allerergste wat er kan gebeuren is dat jij terugvalt in het illegale circuit.”
“Ik zie eigenlijk geen verschil in het legale en illegale circuit,” sloot Django af.
Met de invoering van de kansspelwet in Nederland is er een versterkte controle op spelers met gokproblemen gekomen. Bovendien wordt spelers verzekerd dat winsten altijd correct worden uitbetaald. De Kansspelautoriteit houdt nauwlettend toezicht op de kansspelmarkt en beschikt over diverse middelen om gokverslaving te bestrijden. Met het besluit Orka is er nu ook een verbod op ongerichte gokreclames, en het lijkt erop dat dit nog verder beperkt zal worden.
Legale online casino's bieden spelers de mogelijkheid om limieten in te stellen of voeren gesprekken wanneer er signalen zijn dat een speler een gokprobleem of -verslaving ontwikkelt. Helma Lodders benadrukt dat alle online casino's zich inzetten om de groep probleemspelers zo klein mogelijk te houden en hen hulp te bieden.
7 december 2023 
