Verlaten casino’s: Casino Constanta
22 oktober 2018
Constanta is de oudste stad van Roemenië, prachtig gelegen aan de Zwarte Zee. Het werd rond 600 voor onze jaartelling gesticht en met name de Romeinen en Turken (Ottomanen) bepaalden de vroege geschiedenis. De plaats heeft meerdere namen gehad. Maar het werd, waarschijnlijk rond 900, Constanta genoemd naar de zus van de Romeinse koning Constantijn de Grote.
De oude stad was ruim 500 jaar onderdeel van het Bulgaarse rijk en andere vorstendommen. Na de Russisch-Turkse oorlog werd het in 1878 door de Turken afgestaan aan Roemenië. Juist in de periode dat in Europa een casinokoorts begon.
Het Casino Constanta rond 1885 gefotografeerd door Anatole Magrin
Op meerdere plaatsen in Europa worden daarbij casino’s geopend. En de mooiste plek van Roemenië kan daar volgens de nieuwe heerser, prefect Remus Opreanu, niet bij achterblijven. Kort na de oorlog is er slechts geld voor een houten gebouw. Henri Guaracino bouwt in 1880 een casino, met de functionaliteit die in die tijd bij dat woord past (zie ‘het woord casino’). Het gebouw, dat in het Roemeens Cazin heet, bestaat uit een balzaal, twee speelhallen en twee leeszalen. En er is een groot terras waar de vele toeristen genieten van het suptropische klimaat.
Het Casino Constanta krijgt al snel bekendheid door de vele galafeesten, het gemaskeerde bal en de theatervoorstellingen. De Roemeense operaster die furore maakt in Milaan, Charlotta Leria, treedt er regelmatig op. De Roemeense schrijver Barbu Ştefănescu Delavrancea beschrijft de sfeer in de beginperiode. Volgens hem zijn het vooral Engelsen die voor inkomsten zorgen in de speelzalen, waar overigens domino en schaken de belangrijkste spellen zijn.
In 1891 wordt het houten gebouw door een storm gedeeltelijk verwoest. Er zijn dan al plannen voor renovatie en uitbreiding van het casino. Op 29 januari 1892 besluit de gemeente dat het goedkoper is een geheel nieuw paviljoen te bouwen. Enkele maanden later tekent de burgemeester het contract voor de bouw op een nieuwe locatie. Een jaar later is er alweer gelegenheid te spelen en dansen in het nieuwe, nog steeds grotendeels houten, casino Constanta. Terwijl de aannemer gewoon doorbouwt.
De gemeente moet daarbij de ambities continu bijstellen. Het geplande paviljoen met bal- en theaterzalen, kamers en meer voorzieningen wordt daarbij steeds kleiner. Uit kostenoverweging draagt de gemeente de exploitatie over aan ondernemers. Met name kapitein Constantin Creanga, zoon van de in die tijd beroemde schrijver Ion Creanga, wordt daarbij genoemd. Het lukt hem en zijn mede-ondernemers echter niet het casino rendabel te maken. Ze geven de exploitatie na enige tijd terug aan de overheid.
Inmiddels wordt er als vanouds gefeest in Casino Constanta. De opvattingen over architectuur veranderen echter en de gemeente ziet dat ze met de tijd mee moet gaan. Ze geven in 1903 een plaatselijke architect, de oorspronkelijk Franse Daniel Renard, opdracht het bestaande gebouw om te vormen naar een modern gebouw. Het casino Constanta moet een uitstraling krijgen waarmee het zich kan meten met andere Europese casino’s, zoals het dan al beroemde casino Monte Carlo.
Renard stelt een gebouw voor in Jugenstill-stijl. Het leidt tot onderlinge strijd bij het bestuur van de stad, maar het lukt prefect Scarlat Vernav de plannen door te drukken. Overigens staan niet alleen de plannen ter discussie. Volgens velen is ook de 32-jarige Daniel Renard een risico. Met enorme overschrijding van kosten en slechte constructies heeft hij kort daarvoor aan projecten in Boekarest gewerkt.
Door geldgebrek, politieke conflicten en gezeur over de architect begint de bouw in 1907. Dan zijn de problemen echter nog niet voorbij. In 1909 vraagt burgemeester Cristea Georgescu daarom ingenieuw Elie Radu en de architecten Ion Mincu en Dimitrie Maimarolu naar Constanta te komen. Zij moeten het gebouw en de plannen inspecteren. De heren geven uitgebreide adviezen en daarmee veel historische informatie over de bouw, gemaakte kosten en niet uitgevoerde ideeën.
Ze constateren dat er enorme vertragingen zijn door trage goedkeuring van onderdelen van de bouw. Andere bouw is haastig uitgevoerd. Het grootste probleem blijft echter geldgebrek. Soms ligt de bouw stil, op andere momenten wordt op basis van beloftes en vertrouwen doorgewerkt. De bouwkosten zijn uiteindelijk flink hoger dan geraamd.
Casino Constanta kort na
de opening in 1910
Bij de opening op 15 augustus 1910 zijn er nog steeds meningsverschillen over het Casino Constanta bij het bestuur en notabelen van de stad. Maar de opening is feestelijk. Koning Karel I is aanwezig, evenals prins Ferdinand en premier Ion Brătianu. Er wordt een theaterstuk opgevoerd van Alexandru Davila en er is een bal, waaraan vele notabelen uit de stad deelnemen.
Terwijl het bestuur rondom de opening blijft kibbelen, schrijft de plaatselijke krant Conservatorul Constanţei kort voor de opening: de burgers kunnen trots zijn op hun casino Constanta. Het nieuwe gebouw, waarvan we begonnen te geloven dat het er nooit zou komen, is eindelijk klaar. Vanuit het oogpunt van architecturale esthetiek laat het nog veel te wensen over. Het heeft een volledige asymmetrie en is een Babylonische mix van stijlen. Daardoor ontstaat een obscure impressie van meerslachtige creaties. Het maakt het nieuwe casino een monument ter ere van incompetentie en slechte smaak.
Vanuit de gehele wereld komen toeristen na 1910 naar het casino Constanta. Meer nog dan daarvoor zijn het vooral rijke Europeanen. Onderwijl blijft de overheid bouwen, renoveren en restaureren. In 1912 krijgt een Franse architect opdracht een hotel aan te bouwen. Verschillende andere architecten krijgen daarna nog opdracht voor renovaties, aanbouw en ander bouwwerkzaamheden. In 1934 voert zelfs de oorspronkelijke architect, Daniel Renard, nog restauratie- en moderniseringswerk uit.
Het Casino Constanta op een oude, ingekleurde ansichtkaart van rond 1910
De eerste en tweede wereldoorlog geven vanzelfsprekend ook problemen. In die perioden is het Casino Constanta een hospitaal, kazerne en het fungeert als ontspanningsplek voor Duitse soldaten. Het gebouw leidt in die tijd nauwelijks schade, terwijl de stad behoorlijk onder vuur ligt. Stormen richten wel schade aan. Daarbij wordt bijvoorbeeld een platform in zee, met uitzicht op het casino, begin jaren zestig verwoest.
Met de komst van het communisme in 1947 raakt het Casino Constanta geleidelijk in verval. Het gebouw wordt eerst een soort buurthuis met cultuur en later een werkkamp. Er worden nog wel reparaties uitgevoerd, maar tot echte verbeteringen leiden die nauwelijks.
In 1986 voert een team kunstenaars nog een restauratie uit. Ze brengen schilderijen aan, stucen de muren en voorzien de ramen van glas-in-lood. Toch raakt het gebouw daarna kort daarna alweer in verval. Twee jaar later voert de communistische overheid de laatste restauratie uit. Maar vanwege de kosten, het altijd spelende geldgebrek-verhaal rondom het casino Constanta, en de val van het communistische regime in 1989, wordt het gebouw in 1990 definitief gesloten.
In 2015 zijn er plannen om het casino Constanta grondig te renoveren. Tientallen bouwtekeningen uit die tijd die zwerven over het internet. Tot uitvoering komt het echter niet.
Begin 2018 lijken de kansen voor het gebouw eindelijk te keren. Het Casino Constanta is opgenomen, als historisch erfgoed, op de jaarlijkse lijst van de federatie Ons Europa. Deze samenwerking van ruim 250 organisaties uit 45 landen zet zich in voor Europees erfgoed. Onder voorzitterschap van operazanger Placido Domingo is voor 2018 een lijst samengesteld met 7 bedreigde gebouwen. Daarbij dus het Casino Constanta.
Bij de presentatie van de lijst zei Francisco de Paula Coelho, voorzitter van de Europese Investering Bank (EIB), partner van het Europa Nostra: ‘we verwachten met deze nieuwe lijst dat gebouwen voor toekomstige generaties bewaard blijven. Iedereen in de stad moet samenwerken om restauratie mogelijk te maken’.
In die stad zit die samenwerking op dit moment wel goed. Constanta is een levendige, oude stad. De grootste in de regio. Vlak bij het oude casino ligt de bruisende Boulevard Tumis, de oude naam van de stad, met tientallen casino hotels en speelhallen.
Het oude Casino Constanta ligt aan het einde van die boulevard op de hoek van één van de grootste havens van Europa. Vanaf het gebouw kun je een wandeling maken van enkele kilometers over de Digul de Nord, een dam in de Zwarte zee, die de zee en de haven scheidt. Op de dam zijn meerdere winkels, maar het geeft vooral een bijzonder uitzicht over de zee en een indrukwekkende historische stad. Een stad die voor iedere toerist veel heeft te bieden.
De foto in de header is van Romain Veillon. Op zijn site zijn meer foto's te zien van het casino in zijn huidige staat van verval.
Vond je het interessant om te lezen over Casino Constanta? Lees dan ook ons artikel over het eerste officiële westerse casino of over hoe het er rond het jaar 1800 aan toe ging in de casinowereld.
