Francois Blanc, zijn broer Louis en een casino
17 september 2018
Kuuroord en Casino in Homburg, tekening circa 1860
Francois Blanc wordt wel de uitvinder van Casino Monte Carlo genoemd. Daarmee is hij ook de bedenker van vele andere casino’s in de wereld, waarvoor dat casino model staat. Wie was die Francois Blanc?
Er valt een ding op bij het lezen van de biografische verhalen over Francois Blanc. Zijn broer Louis wordt zelden genoemd. Was Louis de onbekende man op de achtergrond, zoals we dat vaker zien in de geschiedenis van organistaties. Wie kende bijvoorbeeld Gert-Jan, de zakelijke broer naast Albert Heijn, voor hij werd ontvoerd?
De tweelingbroers Louis en Francois Blanc zijn geboren op 12 december 1806 in Courthézon, een plaatsje ongeveer 20 kilometer voor Avignon. Hun vader, belastinginner Claude Blanc, is volgens vele berichten kort daarvoor overleden. Marie Therese Janin, hun moeder, probeert hen en hun twee oudere zusters zo goed mogelijk op te voeden.
Bij gebrek aan voldoende financiële middelen laat ze de jongens al snel hun eigen gang gaan. Louis en Francois zwerven avontuurlijk ondernemend in Frankrijk van stad naar stad. Ze zijn actief in meerdere bedrijven en bij allerlei handeltjes. Al jong leren ze op die manier belangrijke praktijklessen.
Met hun verdiende geld beleggen ze op de beurs en spelen ze baccarat en andere kaartspelen in clubs en privé-huizen. Ze hebben vaak geluk. In korte tijd hebben ze een aardig kapitaaltje opgebouwd.
Van alle activiteiten die ze tot dantoe hebben ondernomen, ligt het bankieren ze het best. In 1834 beginnen ze in Bordeaux hun eerste onderneming voor eigen rekening. Het is een kleine effectenbank, die ze financieren met speculaties op de stijging en daling van overheidsproducten (obligaties, lijfrentecontracten en vastgoed).
In datzelfde jaar bedenken ze dat een slim plan op basis van nieuwe communicatietechnieken. Ze weten dat ze kunnen profiteren, wanneer ze sneller kennis hebben van fluctuaties in de financiën van de overheid. Met de optische telegraaf, ook wel Chappe telegraaf, moet dat lukken. Dat landelijke communicatienetwerk bestaat sinds 1823 en is van de overheid.
Ze moeten, om het te kunnen gebruiken, meerdere ambtenaren omkopen. Maar ze krijgen daardoor informatie uit Parijs minstens een half uur eerder dan anderen. Het gaat twee jaar goed. Na ontdekking ontlopen ze hun straf, doordat er nog geen wetgeving is rond misbruik van dit soort informatiesystemen. Ze worden op 14 maart 1837 slechts veroordeeld tot een geldboete voor het omkopen van ambtenaren.
Welvarend, maar beschadigd door hun veroordeling, verlaten ze Bordeaux. Ze gaan naar Parijs. Daar beleggen ze weer op de beurs en gaan gokken in de clubs en privé-huizen. Ze spelen vooral in het Palais Royal, waar een kennis uit Bordeaux, Jacques Bénazet, de eigenaar is.
Het duurt echter niet lang. In navolging van Engeland heeft ook Frankrijk in 1832 besloten tot een plaatselijk verbod op speelhuizen, vanaf 1 januari 1838. En dat terwijl de broers Louis en Francois Blanc net inzien dat het hebben van een casino interessanter is dan het spelen.
Ze willen een eigen club. Wanneer het verbod een jaar later voor heel Frankrijk geldt, zoeken de broers Blanc hun heil in het buitenland. Ze openen een club in Luxemburg. Dat land is op dat moment een in drieën gedeeld groothertogdom met als hoofdstad een fort van de Duitse Confederatie.
De commandant in het fort is landgraaf prins Ludwig van Hessen-Homburg. Zijn erfelijke domeinen vormen een van de vele en kleinste staten waarin Duitsland is opgesplitst. Hij is echter ver van zijn bezit en zonder inkomen.
Het domein Hesse-Homburg heeft het moeilijk. Er is nauwelijks geld te verdienen. Tegelijkertijd ziet Ludwig gebieden als Wiesbaden en Baden-Baden floreren na de komst van kuuroorden met gokgelegenheid. Hij is al lange tijd in gesprek met financiers, waaronder de Rothschilds, om ook een kuuroord te kunnen beginnen. Maar dat lijkt op niets uit te lopen.
In Luxemburg leert hij de gebroeders Blanc kennen. Zij blijken bovendien bevriend met Jacques Bénazet, die inmiddels in Baden-Baden een zeer succesvol kuuroord bezit. Ludwig overlijdt onverwacht op 19 januari 1939, kort nadat hij Louis en Francois Blanc heeft voorgesteld aan zijn broer Philip.
Met hem tekenen de broers op 29 juli 1840 een intentieverklaring. Ze verplichten zich daarin een kuuroord te bouwen en een jaarlijkse winstdeling te betalen. De Duitse centrale overheid moet dan nog hun goedkeuring geven.
Hun frauduleuze verleden lijkt nog even problemen te geven. Maar al na twee weken krijgen ze accoord en op 15 augustus wordt een overeenkomst voor 30 jaar getekend.
Louis en Francois Blanc hebben tot dan goede zaken gedaan. Maar ze hebben wellicht te weinig geld voor de ambitieuze stap die ze nu hebben genomen. Daarom geven ze al, voor het casino is gebouwd, speelgelegenheid in bestaande gebouwen.
In de tussentijd werken ze hard door aan hun casino. Het moet een luxueus en comfortabel kuuroord worden, met een eersteklas restaurant, een leeszaal met kranten uit de hele wereld, een theater en een concertzaal, badgelegenheid en meerdere goklokalen. Een verblijf in Homburg moet prettig zijn, maar vooral ook rijke buitenlanders aantrekken.
De eerste steen voor het casino wordt met een groot feest op 23 mei 1841 gelegd. Landgraaf Philip van Hesse-Homburg is daarbij niet aanwezig. Hij wil niet worden gezien met de broers, die volgens hem slechts op geld uit zijn en geen nobele doelen nastreven. Bovendien heeft hij weinig fiducie in het succes van de onderneming.
Ruim drie jaar later vindt op 16 augustus de opening plaats. Het wordt een groot feest, met een diner voor 218 gasten, een bal voor de notabelen en een concert. De landgraaf is aanwezig en zit tijdens het concert in de speciaal voor hem ontworpen loge. Hij is wellicht extra gestimuleerd te komen door het gebaar van de broers: de gehele opbrengst van de festiviteiten gaat naar liefdadigheidsinstellingen.
Het casino van Homburg is een groot succes. Maar het besturen is niet altijd even makkelijk. Het grootste probleem geeft de grilligheid over gokken van de landelijke politiek. Na diverse wisselingen is plaatselijk uiteindelijk Ferdinand, de laatste broer, landvoogd van Hesse-Homburg.
In zijn regeerperiode wil, kort na de Franse revolutie met liberalisering van gokken, de landelijke regering van Duitsland een algeheel verbod op gokken. Vanaf 1 mei 1849 zullen alle speelgelegenheden verboden zijn. Na een hevig juridisch gevecht geeft de regering zich gewonnen, mede onder druk van de financiële claims.
Louis en Francois Blanc hebben altijd nauw samengewerkt. Maar Louis heeft een longziekte en zijn gezondheid gaat sterk achteruit. Ze bespreken nog steeds allerlei zaken samen, zoals de uitbreiding van het casino en de bouw van een nieuw theater. Dit alles omdat de spoorlijnen naar Frankfurt worden verbeterd. Hierdoor vermindert de reistijd voor bezoekers vanuit bijvoorbeeld Parijs enorm.
Reizen is voor Louis al een tijd onmogelijk. Francois staat er min of meer alleen voor. Louis overlijdt op 9 juni 1852.
Na 1848 komen er weer mogelijkheden voor gokgelegenheden in Frankrijk en staten rond de Middellandse Zee. Francois reist regelmatig naar het zuiden, waar de kansen groter lijken. Hij heeft nooit echt kunnen wennen in Duitsland, spreekt de taal ook amper, en verlangt naar een plek in zijn vaderland.
In 1849 is hij in Nice, wat dan nog tot het koninkrijk Sardinië behoort. De gemeenteraad overweegt gokken toe te staan. Maar de Sardinische regering weet nog van niets. Daarna volgen meer plaatsen waar hij zijn kansen beproeft als hij geruchten hoort over casino- of clubmogelijkheden.
Francois Blanc is in 1840 getrouwd met Magdeline Huguelin. Ze krijgen twee zoons Camille en Charles. In 1852 overlijdt zijn vrouw op 33-jarige leeftijd.
Een aantal jaren daarvoor heeft de hulp in de huishouding een meisje, Marie Hensel, meegenomen. De familie van het meisje zijn hugenoten en ze spreken vloeiend Frans met een Duits accent. Francois is gecharmeerd door de persoonlijkheid van Marie, maar hij ergert zich aan haar gebrek aan onderwijs.
Hij stuurt haar naar een school in Frankrijk en bezoekt haar daar regelmatig. Ze haalt in korte tijd haar kennis op en verandert in enkele jaren in een welopgevoede jonge dame.
Francois en Marie Blanc
Na de dood van zijn vrouw en broer is Francois eenzamer dan ooit. Hij heeft geen vertrouweling meer. Als Marie terug is in Homburg, tegenwoordig Bad Homburg von der Höhe, vraagt hij haar ten huwelijk.
Het huwelijk met de 27 jaar jongere Marie vindt plaats op 20 juni 1854 in Parijs. Ze krijgen drie kinderen, Louise, Edmond en Marie-Félix.
Frankrijk en de Middellandse Zee blijven aan Francois Blanc trekken. Maar het nog altijd groeiende succes van zijn kuuroord/casino houdt hem in Duitsland. Daar trekt hij vele bezoekers en zijn vermogen verdubbelt vrijwel jaarlijks.
Er zijn vanzelfsprekend wel weer aanvaringen met overheden. Hij geniet echter van de vele bezoekers, zoals van keizer Louis Napoleon. Zo’n bezoek buit hij vanzelfsprekend uit in talrijke Europese media. Zoals hij dat ook doet met mensen die hij zelf uitnodigt voor concerten, zoals de Russische componist en pianist Anton Rubenstein.
Het succes en de enorme winsten van het casino van Francois Blanc blijven niet onopgemerkt. Veel bestaande casino’s proberen het succes te evenaren. Anderen zien het opzetten of toelaten van zo’n gokgelegenheid als een mogelijkheid in hun inkomsten te voorzien.
Na een lange strijd komt er in 1856 weer betrekkelijke rust in Monaco. Prins Karel Grimaldi de derde, die in dat jaar de macht overneemt na het overlijden van zijn vader, wordt geconfronteerd met een vrijwel lege schatkist. Zijn vader had al eens plannen voor een spa met aanvullende faciliteiten. Karel pakt die plannen op en besluit tot de bouw van een casino.
Marie Blanc in 1880. Na het overlijden van Francois in 1877 nam zij de leiding van het casino.
Er worden meerdere pogingen gedaan een gokgelegenheid te beginnen met ondernemers uit de omgeving. Het kost uiteindelijk alleen geld, in plaats van dat het inkomsten oplevert voor het prinsdom. Op afstand geniet Francois Blanc van het feit dat zijn potentieel grootste concurrent mislukt.
Maar als hij wordt gevraagd te helpen een succesvol casino in Monaco op te zetten, ziet hij zijn kans schoon. Hij verlangt naar een andere omgeving, ver van de continue inmenging door overheden. En hij ambieert als buitengewoon rijk man de uitdaging een onderneming op te zetten die zijn ervaring, kennis en kunde waardig is.
Op 1 april 1863 tekent Francois Blanc een overeenkomst voor dertig jaar met Prins Karel. Het is de start van een volledig nieuwe fase in zijn bestaan.
De meest interessante bron is ‘Der zauberer von Homburg und Monte Carlo' uit 1923 van Egon Corti. Andere bronnen zijn onder andere ‘Monaco and Casino Monte Carlo' van Adolphe Smith uit 1912 en ‘Monaco – Monte Carlo et les environs' van Philippe Casimir uit 1903.
Er zijn nog veel meer interessante geschiedenisartikelen te vinden op onlinecasinoground.nl. Heb je dit artikel over William Crockford bijvoorbeeld al gelezen? Hij begon als simpele vishandelaar en groeide uit tot een van de rijkste mannen van zijn tijd. Ook dit artikel over het eerste officiële westerse casino is het lezen absoluut waard.
