De eerste Holland Casino-vestiging: Zandvoort
18 november 2019
Stichting explotatie casinospelen
Holland Casino Zandvoort
Winst en verlies vestiging Zandvoort
Zandvoort, het dorp
Fraude bij Nationale Stichting Casinospelen
Toekomst van Zandvoort
Stichting Nationale Casinospelen
Jarenlang spreekt de Nederlandse overheid al over gokken. In 1970 richten enkele enthousiastelingen de Stichting Nationale Casinospelen op. Zij willen vaart gaan zetten achter het legaliseren van gokken.
De voorzitter, Leo de Gou (tevens burgemeester van Haarlem) verwoordt in 1971 de stand van zaken, waar meerdere politici zich in kunnen vinden. De Gou merkt op dat achter het IJzeren Gordijn volop wordt gegokt. Het is in die niet-kapitalistische landen een belangrijk onderdeel van het toeristische pakket. Het brengt geld in het laatje.
“Met de inkomsten die toeristen in het casinolaatje brengen kun je van alles doen”, gaat De Gou verder. “Het kan een belangrijke bron zjin voor de financiering van allerlei recreatieve en culturele plannen. Het is toch kortzichtig van de overheid zo’n financiële bron niet aan te boren.”
Liefhebbers van het kansspelen gaan in die tijd naar Belgische casino’s in bijvoorbeeld Brussel en doen mee aan de Duitse lotto. Een deel van hen maakt ook de oversteek naar Londen, Engeland of speelt baccarat in Monte Carlo.
Dan brengt De Gou een belangrijk argument in. Hij zegt: “Nu is het ideale moment om een staatsorganisatie op te zetten om te profiteren van de gokinkomsten van toeristen. Die inkomsten mogen niet zomaar in de zakken van particuliere gokexploitanten terecht komen. Zij hebben immers uitsluitend hun eigen belang op het oog”. De inkomsten komen volgens De Gou de overheid toe. De overheid kan ze op een juiste manier bestemmen.
Het lijkt erop dat De Gou een gevoelige snaar heeft geraakt. Er blijven argumenten tegen regulering bestaan, zoals bijvoorbeeld bij bepaalde religieuze politici de morele bezwaren tegen gokken. Maar de meeste argumenten kunnen leden van de Stichting weerleggen, geholpen door enkele enthousiaste politici. Belangrijk daarbij zijn de positieve ervaringen bij het wedden op voetbal (de voetbaltoto), dat in 1960 is gelegaliseerd.
In 1973 en 1974 lopen de staatsrechtelijke procedures om de Wet op de Kansspelen te veranderen. Daarbij wordt onder andere bepaald dat liefhebbers ouder dan 18 jaar in Nederland van 1 september 1974 legaal moeten kunnen gokken. Daarna gaat het snel.
De Stichting Nationale Casinospelen van De Gou gaat met een ander organisatie op in de Nationale Stichting tot Exploitatie van Casinospelen in Nederland. Die stichting is op 22 januari 1974 opgericht en op 1 mei van dat jaar ingeschreven in het stichtingenregister. In de wandelgangen wordt de naam afgekort tot Nationale Stichting Casinospelen (NSC) en naar buiten treedt ze op onder de naam Holland Casino.
Nog 42 andere organisaties melden zich aan bij de Raad voor de Casinospelen om de vergunning te verkrijgen. Maar de Raad, een ambtelijk regerings adviesorgaan, adviseert in augustus 1975 de staatsecretarissen van Economische Zaken en Justitie te kiezen voor de NSC.
Die organisatie voldoet volgens hen als enige aan de belangrijkste eisen die worden gesteld: de samenstelling van het bestuur, goede financiële positie en beschikbare kennis. Bijna twee jaar na haar oprichting krijgt de NSC op 27 december 1975 de vergunning tot het legaal geven van gokgelegenheid. Met andere woorden: zij mag de speelhuizen van de staat gaan runnen.
Een selectie toekomstige medewerkers krijgt kort daarna een opleiding van ervaren croupiers en ander casinopersoneel. Meerdere steden hebben zich dan ook al enthousiast getoond voor de komst van een casino.
In die tijd berekent de stichting dat er per casino 100 croupiers nodig zijn, 5 per speeltafel. Daarnaast per casino 150 medewerkers voor administratie en horeca. De vacatures worden ingevuld door onder andere studenten, bankbedienden, verzekeringsagenten en kelners. Het zijn in het begin voornamelijk buitenlanders.
Ruim voor de vergunningverlening melden zich ruim twintig steden bij het Ministerie van Justitie. Zij willen graag een casino in hun gemeente. De overheid en de NSC verwachten echter dat er op korte termijn hooguit twee casino’s mogelijk zijn.
De plaats van het eerste casino van Nederland wordt niet zomaar gekozen. Er liggen meerdere voorwaarden. Die hebben niet eens per se met gokken te maken. Een voorwaarde is bijvoorbeeld dat het casino het gehele jaar geopend kan zijn. In Frankrijk gaat in die tijd 95% van de casino’s in de winter dicht. Dat vinden de betrokkenen in Nederland niet ideaal.
Van een casino wordt ook een zekere zelfstandigheid verwacht. Aanvragen van congrescentra en kastelen, die met gokken hun exploitatie willen ondersteunen, zijn daarom direct terzijde geschoven. Verder wordt gekeken naar mogelijkheden van overnachting, zoals hotelaccomodatie.
De Raad voor Casinospelen selecteert uiteindelijk vijf locaties: Arnhem of omgeving, Breda, Scheveningen, Valkenburg en Zandvoort. De voorkeur van NSC gaat daarbij naar Zandvoort, ook wordt er in eerste instantie nog aan Scheveningen gedacht.
De meningen zijn verdeeld en er wordt volop gediscussieerd. Scheveningen is bijvoorbeeld sterk verwaarloosd en het Kurhaus heeft in dit tijd nauwelijks nog de grandeur die het ooit had. De gemeente Den Haag is echter juist gestart met wederopbouw van Scheveningen, een casino past goed in de toekomstige moderne badplaats.
Twee maanden voor het verlenen van de vergunning aan Holland Casino hebben de staatssecretarissen Zeevalking en Hazekamp echter al gekozen voor Zandvoort en Valkenburg. In maart 1976 maken zij het officieel en ze melden ook dat in het Kurhaus een casino kan komen.
De vestiging in Zandvoort komt in de kelder van Hotel Bouwes. Dit hotel is in 1953 gebouwd door vastgoedmagnaat Nico Bouwes. Direct na het bekend worden van de gokplannen van de overheid maakt hij de kelder gereed voor casinogebruik. Zijn kelder staat twee jaar leeg totdat op 1 oktober 1976 Holland Casino Zandvoort er zijn deuren opent.
Holland Casino Zandvoort opent op vrijdag 1 oktober 1976 haar deuren voor het publiek. Staatssecretaris Ted Hazekamp van Economische Zaken verricht de openingshandelingen. Na het door hem uitspreken van de bekende spreuk ‘Faites Vos Jeux’ kan het spel beginnen.
Achter de staatssecretaris staat Nico de Rooij, de eerste directeur van de Nationale Stichting tot Exploitatie van Casinospelen (NSC). Deze oud-directeur van het Bureau voor Toerisme streed ruim tien jaar voor de legalisering van gokken en de komst van casino’s.
Openingsavond casino Zandvoort
De opening is een feestelijke afsluiting van zijn jarenlange strijd. Maar hij beseft dat er nog veel moet gebeuren. Het eerste legale casino staat immers nog in de kinderschoenen. De openingsavond wordt afgesloten met een nettowinst van 50.000 gulden. De zaterdag- en zondag daarna verdampt deze winst echter weer. Het eerste weekend sluit met een verlies. De gokkers hebben de bank verslagen.
De aanwezige spelers en gasten hebben echter een aangenaam eerste gokweekend gehad. Naast diverse politici en prominenten uit de media zijn onder andere enkele profvoetballers aanwezig, uitgenodigd door de Telegraaf. Wim Rijsbergen van Feyenoord, John Dusbaba van Ajax en de andere voetballers met hun partners vermaken zich prima.
Het valt de bezoekers in het weekend nauwelijks op dat de casinoleiding veertig van de 4000 bezoekers wegstuurt. Die personen speelden vals of hielden zich bezig met andere ongeoorloofde zaken. Ook werden er twee zakkenrollers overgedragen aan de politie.
Reclame-uiting casino Zandvoort
Al direct de eerste dagen blijkt de belangstelling groot voor de twaalf roulettetafels en vier blackjack tafels. Directeur Nico de Rooij besluit maandag na de opening er een vijfde blackjack tafel bij te gaan plaatsen. Zo worden in de loop van de eerste weken meerdere kleine beslissingen genomen.
Na vijf weken volgt een eerste bescheiden evaluatie. Die brengt leuke, bijzondere of opmerkelijke informatie. De roulettetafels met een minimuminzet van 2 gulden bijvoorbeeld zijn populairder dan die van 5 gulden. Gemiddeld komen er 1330 gokkers per dag (95% Nederlander). Al in het vijfde weekend begroet De Rooij daardoor de 50.000 bezoeker, volgens de directeur een absoluut wereldrecord.
In de weekenden zijn er zoveel spelers dat het casino volgnummers uitgeeft voor de tafels. In de hal van Hotel Bouwes, waar het casino in de kelder is ondergebracht, zitten dan soms 300 mensen te wachten.
De Rooij looft tijdens de eerste evaluatie de croupiers die, zoals altijd bij de opening van een nieuw casino, worden uitgetest door ervaren spelers. De croupiers hebben een garantiesalaris dat wordt uitbetaald als de fooienpot te weinig oplevert. Het vierde weekend nemen echter twaalf van de meest ervaren croupiers ontslag omdat ze vinden dat er te weinig geld in de fooienpot komt.
De werkdruk speelt daarbij ook een rol. De eerste weken werken de croupiers ruim 60 uur per week. Dagelijks laat Holland Casino Zandvoort daarom nieuwe croupiers invliegen en ze besluit in Haarlem een nieuwe croupiers opleiding te starten.
Met de legalisering van gokken treedt de politie in de rest van Nederland streng op tegen illegale casino’s. Enkele weken na de opening van Holland Casino Zandvoort beginnen echter alleen al in Amsterdam en Rotterdam vijf illegale gokhuizen. Het wordt oogluikend toegestaan als blijkt dat het casino in Zandvoort de drukte niet aankan.
Daarom is De Rooij inmiddels ook gestopt met wervende activiteiten. De georganiseerde reisjes vanuit Groningen, Limburg en Twente bijvoorbeeld worden niet meer uitgevoerd. Alleen rijden nog twee bussen dagelijks vanuit Amsterdam naar Holland Casino Zandvoort.
We hebben het nog steeds over de eerste evaluatie. Er gaan grote bedragen om. Ergens in de eerste vijf weken wint een speler 270.000 gulden met drie draaien van het roulettewiel. Een tiental grote gokkers uit Amsterdam, die voor de opening nog afspraken nooit naar Zandvoort te zullen gaan, verliezen ieder minstens een ton.
De grootste verliezer in die eerste weken blijkt echter een slager uit de hoofdstad. Hij verloor niet eens zo’n groot bedrag, maar hij heeft het geld hard nodig voor zijn zaak. Zijn gokverlies leidt bijna tot zijn faillissement.
En wat hield Holland Casino Zandvoort zelf over aan die eerste weken. Een voorlopige schatting van de omzet is ruim 4 miljoen gulden. Maar daar moeten nog heel veel kosten af voor de Staat daarvan zijn deel krijgt.
Zandvoort
Van de komst van Holland Casino Zandvoort profiteert ook het dorp Zandvoort. De hotels en pensions zijn de meeste tijd volledig bezet. Taxi-ondernemers schaffen nieuwe auto’s aan. Broodjeszaken en andere horecagelegenheden hanteren uitgebreidere openingstijden. En de gemeente besluit al snel tot de bouw van een parkeergarage, nadat de parkeergelegenheid bij het casino veel te klein is gebleken.
In korte tijd zijn er twee nieuwe restaurants bijgekomen en hotels breiden hun bestaande locaties uit. Kledingwinkels doen ook goede zaken. Regelmatig zijn de eerste weken mensen weggestuurd omdat hun kleding te sterk afweek van de, overigens niet heel strenge, kledingvoorschriften.
Een half jaar na Holland Casino Zandvoort opent op 6 mei 1977 een tweede Holland Casino-vestiging in Valkenburg. Zandvoort heeft dan al zijn zoveelste feestje gevierd. Op 22 december 1976 verwelkomt het bijvoorbeeld haar 100.000ste bezoeker al. Dat is 83 dagen na de opening een record vergeleken met nieuwe casino’s in omliggende landen.
In 1979 kijkt Holland Casino terug naar het voorgaande jaar. Ze constateert dat bijna 700.000 bezoekers hun twee casino’s bezochten. Die zorgden voor een brutoresultaat van ruim 50 miljoen gulden. Het biedt ruimte voor het derde casino. Dat wordt op 4 oktober 1979 Holland Casino Scheveningen.
Entree Holland Casino Rotterdam
Pas zes jaar later volgt in Rotterdam op 29 november 1985 een vierde vestiging. Een jaar later verwacht Holland Casino de 10 miljoenste bezoeker bij een van haar casino’s. Die eer wordt gegund aan Zandvoort, als eerste vestiging. November 1986 loopt daar Daphne Lim uit het dorp binnen voor een gokje en wordt in de bloemetjes gezet.
In de eerste tien jaar van het bestaan van Holland Casino Zandvoort passeerden 3.319.000 bezoekers de entree. Het iets jongere Valkenburg verwelkomde 2.600.000 spelers. In het dan zesjarig bestaan van Holland Casino Scheveningen beproefden 3.860.000 gokkers hun geluk in het Kurhaus. Rotterdam, net een jaar oud, trok 221.000 bezoekers.
De cijfers van 1985 zijn dan ook bekend. Over dat jaar wordt een winst gemaakt van 10 miljoen gulden. Dat is veel minder dan in 1984, maar dat komt vooral door de start van het casino in Rotterdam. Het aantal bezoekers aan de vier casino’s blijkt 10% gedaald ten opzichte van het jaar ervoor. Maar de 1.143.940 gokkers gaven wel meer uit; de totale omzet over 1985 is 142,1 miljoen gulden.
Holland Casino Zandvoort is zoals al opgemerkt ondergebracht in Hotel Bouwes. Vastgoedmagnaat Nico Bouwes bouwt het hotel in 1953. Twee jaar voor de opening van het casino in 1976 laat hij de kelder leegmaken en de ruimte geschikt maken voor het toekomstige casino. Goed ingevoerd in de landelijke politiek is het daarna een kwestie van lobbyen, enthousiasmeren en wachten.
Van de verliezen van de gokkers zal hij niet profiteren weet Bouwes. Maar de verhuur zal toch een flinke bijdrage leveren en de spelers zullen ongetwijfeld ook iets consumeren in zijn horecagelegenheid. Voor de exploitatie van zijn vele zaken in Zandvoort kan hij de paar ton huur voor zijn kelder goed gebruiken. Dat vertelt hij kort voor de opening van Holland Casino Zandvoort een journalist van de NRC. ‘Alleen al de lonen zijn in tien jaar verdrievoudigd’.
Nog weer tien jaar later blijkt Nico Bouwes het niet te hebben gered. Zijn vastgoedonderneming gaat in 1986 failliet. Hotel Bouwes is dan al meerdere keren van eigenaar veranderd en op dat moment eigendom van zijn vastgoedcollega Maup Caransa. De Nationale Stichting Casinospelen koopt het gebouw en ze ontwikkelt plannen voor nieuwbouw waarvoor het hotel moet wijken.
Op de plek van het gesloopte hotel zal een kleiner hotel komen met winkels en horecavoorzieningen. Daarnaast komt een geheel nieuw casino. Voor het ontwerpen daarvan vraagt Holland Casino de Friese architect Abe Bonnema, die kort daarna ook werkt aan een ontwerp voor het in 1988 te openen Holland Casino Groningen.
Eind 1987 komt het boek ‘In de ban van het gokmonster’ uit. Onderzoeksjournalist Leon Zoeteman beschrijft daarin gokken in Nederland. Op basis van officiële documenten, krantenartikelen en gesprekken met mensen uit de gokwereld schetst hij onder andere de dubieuze procedure bij de oprichting van de Nationale Stichting Casinospelen. En hij legt de schandalen en onzorgvuldigheid in die tijd van Holland Casino bloot.
Het boek begint met het verhaal van Gerard van Eijk, een oud-medewerker van de beveiligingsdienst van de NSC. Hij meldt dat de kluisdeuren van Holland Casino Zandvoort regelmatig open staan en dat er sprake is van fraude. De casinodirectie ontslaat hem en hij krijgt 30.000 gulden zwart geld mee in ruil voor zijn zwijgen. Later doet hij alsnog zijn verhaal in het boek van Zoeteman.
De negatieve publiciteit rondom het boek is niet prettig. Holland Casino werkt echter stug door aan het nieuwe casino in Zandvoort. Het zal kleiner zijn, maar van een kwalitatief hoog niveau. Eind maart 1988 bereiken de bouwers het hoogste punt. Het oude casino is dan nog gewoon open in de kelder van het hotel. Maanden eerder dan gepland opent het nieuwe casino op 16 september 1988. Het vastgoed heeft zes miljoen gulden gekost en aan de inrichting gaf de organisatie vijftien miljoen uit.
De heropening krijgt nauwelijks aandacht in de media. Wel melden diverse kranten de komst van een nieuwe speelkast. Het is de uit Japan geïmporteerde ‘Holland Derby Horserace’. Een mechanische paardenrace, waarbij zelfs het hoefgetrappel niet ontbreekt. De hoogste uitbetaling van de 3,5 ton kostende speelautomaat is 4000 gulden.
Holland Casino Zandvoort
Het nieuwe casino is onderdeel van een totale modernisering van Zandvoort, de tweede badplaats van Nederland na Scheveningen. Er komen nieuwe woningen, er is begonnen met de bouw van een groot luxe hotel en er gaan zelfs weer stemmen op het circuit van Zandvoort te renoveren of zelfs een geheel nieuw circuit te bouwen. De plannen rond het circuit stuiten echter al snel op allerlei tegenwerking.
Minder dan twee maanden na de presentatie van de nieuwbouw in Zandvoort opent Holland Casino op 4 november 1988 een vestiging in Groningen. Eerder al zijn in Amsterdam (1 dec. 1986) en Breda (1 okt 1987) nieuwe vestigingen geopend.
De eerste vestiging in Amsterdam is in het Hilton Hotel aan de Apollolaan. Zandvoort moet het hebben van Amsterdammers; in veel media wordt de badplaats zelfs afschilderd als voorstad van de hoofdstad. De komst van het Amsterdamse casino is direct zichtbaar en voelbaar in Zandvoort: het bezoekersaantal in Holland Casino Zandvoort daalt al snel van gemiddeld 1200 per dag naar krap 500.
Bij de opening van het casino in Amsterdam meldt directeur Kroes van de Nationale Stichting Casinospelen bovendien dat het Hilton hotel een tijdelijke locatie is. De NSC gaat bouwen aan het grootste casino van Nederland. Het gebouw van 6000 vierkante meter vergt een investering van 40 miljoen gulden.
Casino Zandvoort gaat ondertussen verder onder het juk van de grote broer in Amsterdam. De media vinden enkele evenementen en bizarre berichten soms nog vermeldenswaardig. Op 3 september 1989 pakken meerdere bladen het bericht op dat twee Haarlemse mannen in Zandvoort bijna een half miljoen winnen. Ze hadden ingezet op een fruitautomaat die onderdeel is van de Grand Jackpot, meerdere aan elkaar gekoppelde automaten. En de koks van Holland Casino Zandvoort winnen in dat jaar een kookwedstrijd.
Een paar jaar later opent de Zweedse actrice en Bond-girl Britt Ekland een tentoonstelling in het casino. En wat later in dat jaar is er opschudding, want het casinogebouw zal worden geveild. Het gebouw maakt volgens enkele kranten deel uit van een partij vastgoed van een belegger die zijn bancaire verplichtingen niet kan nakomen. Maar na het eerste bericht blijft het stil en Holland Casino Zandvoort blijft bestaan.
Het is dan inmiddels duidelijk dat het eerste legale casino van Nederland een stapje terug heeft moeten doen. Holland Casino Zandvoort is volgens meerdere gokkers het gezelligste casino van Nederland. Maar zoals bij veel dingen zijn smaken verschillend.
Wellicht dat de huidige ontwikkelingen in Zandvoort, met de komst van de formule 1, voor verandering kunnen zorgen. Het Badhuisplein, waaraan het casino ligt, is meegenomen in de gemeentelijke herinrichtingsplannen voor mei 2020. Met behoud van de historische architectuur komen er nieuwe woningen en horeca. De Rijksoverheid en de Nationale Stichting Casinospelen weten nog niet of ze mee gaat doen aan de hoognodige modernisering van Zandvoort. En het plan van de overheid afstand te doen van Holland Casino door privatisering is voorlopig ook van de baan.
Legalisering van gokken bij Holland Casino betekende in 1975:
