Johann Graf, oprichter van Novomatic
10 maart 2019
Zijn er bezoeker van OnlineCasinoGround die nog nooit van Novomatic of Johann Graf hebben gehoord? Dat is niet eens vreemd. Novamatic is het bedrijf op de achtergrond van de vele gokbedrijven en gokapparaten die we wel kennen. En Johann Graf is, volgens mensen die hem kennen, een aardige, wat verlegen man die ook het liefst op de achtergrond blijft.
Johann Graf is kort na de WO II geboren in Wenen op 3 januari 1947. Hij groeit op in het district Döbling, de plek met de duurste woonwijken van Oostenrijk. Rijkdom kent de jonge Johann dan echter alleen van een afstand.
‘Door het keukenraam zagen we de zoons van rijke industriëlen en de adellijke tennissers’, vertelt een neef.
De vader van Johann Graf is slager. Hij begint met zijn vrouw in 1955 in Perchtoldsdorf een slagerij met een kroeg en ze verhuren kamers. Ze hebben te weinig tijd om de jongen verder op te voeden. De dan 7-jarige Johann groeit op bij zijn grootouders.
Johann Graf laat zich weinig zien in de media. Deze foto is van rond 2010.
Zijn vader dwingt hem tot een slagersopleiding. Die opleiding voltooit Johan Graf in korte tijd en hij wordt in 1970 zelfs de jongste meesterslager van Oostenrijk. De toekomst van Johann Graf lijkt te liggen in het slagersvak. En in de overname van de slagerij van zijn ouders. Hij werkt er drie jaar.
In zijn jeugd blijkt Johan Graf sportief en ondernemend. Hij zwemt en rent en wil daarbij altijd een beetje beter zijn en verder gaan dan anderen. Hij zoekt de grenzen op.
Ondernemend is hij ook. Een bekende anekdote is de optie die hij als 20-jarige nam op de aankoop van zijn eerste Jaguar. Hij adverteert met de auto in een krant en verkoopt vervolgens met winst.
Bezig met zijn autohobby ontmoet Johann Graf de jonge elektronicahandelaar Gerhard Brodnik. Ze worden goede vrienden. En ze besluiten te gaan samenwerken.
In 1974 richten ze Brodnik & Graf GmbH op. Johann verlaat de slagerij, die inmiddels is uitgebouwd tot een worstengroothandel, en begint een nieuw avontuur. Johann Graff investeert 50.000 Oostenrijkse shilling (toen circa 7500 gulden; koopkrachtwaarde nu circa 10.000 euro). Het nieuwe bedrijf gaat Belgische flipperkasten importeren.
Gerhard Brodnik en Johann Graf hebben geen van beiden kennis van flipperkastenimport. Maar ze hebben de tijd mee. De technologie van flipperkasten verandert van elektromechanica naar elektronica. Een bijkomend voordeel daarvan is dat de meeste medewerkers van bestaande bedrijven niets weten van elektronica.
En het bedrijf krijgt al kort na de start de vertegenwoordiging in Oostenrijk van het Engelse JPM Gaming, dat in 1972 is opgericht.
In een garage test en repareert Brodnik de geïmporteerde flipperkasten. Johann Graf gaat op stap voor de verkoop. Hij struint cafés af en heeft uiteindelijk succes bij een snackbar in Wenen. Daar plaatst hij de eerste flipperkast van het nieuwe bedrijf. Niet lang daarna staan de geïmporteerde machines van Brodnik & Graf in pensioens, cafés, en zelfs in bordelen.
Graf huurt mensen in die elektronicakennis hebben. Enkele maanden na de start werken er al twaalf technici. Waaronder Ryszard Presch, die altijd bij Johann Graf blijft werken en nu COO is van Novamatic.
Johann Graf wil verder. Brodnik en hij gaan ook verkoopautomaten (vending machines) verkopen. Dat levert in die tijd echter voornamelijk ergernis op, doordat er in die machines altijd wel iets vastloopt. Eind 1978 proberen ze het ook met biljarts. Die laten ze zelf bouwen door een timmerman.
In 1980 verlaat Brodnik het bedrijf. Hij en Graf zullen altijd vrienden blijven. Johan Graf verandert de bedrijfsnaam in Intermatic Graf. Wanneer hij kort daarna over de snelweg rijdt ziet hij een bord van hotelketen Novotel. Het inspireert hem de naam van zijn bedrijf te veranderen in Novomatic (voluit: Novamatic Automatenhandels AG).
Flipperkasten en biljarts zijn interessante handel. Het grote geld wordt echter verdiend rond gokken. Johan Graf wil die handel ook in. Maar er is al een machtige speler op die markt, Casino Austria.
Leo Wallner, in 1968 de oprichter van die casinoketen, heeft in 1980 alle twaalf gokconcessies die de regering uitgeeft. Bovendien heeft hij een zeer goede relatie met politici.
Zoals we al aangaven bij het kopje sportief en ondernemend is Johann Graf bereid verder te gaan waar anderen stoppen. Hij zoekt wegen om het monopolie van Casino Austria te breken. Dat zal uiteindelijk een lange, juridische weg blijken.
Tegelijkertijd wijkt Johann Graf uit naar het buitenland. In 1981 beproeft hij zijn geluk in Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zwitserland. In 1983 heeft hij in Zwitserland al 70% van de markt in gokautomaten. Met dat succes in zijn zak reist hij verder de wereld over met zijn handel.
Hij heeft, evenals zijn ouders eerder, weinig tijd voor zijn gezin met drie kinderen. Het zal een van de redenen zijn dat zijn huwelijk geen stand houdt.
De zakelijke successen stapelen zich echter op voor Johann Graf en zijn Novomatic. Helemaal na de opening van Oost-Europa in 1989. Maar niet alles loopt even gemakkelijk. Hij heeft continu te maken met wetswijzigingen in de verschillende landen, onzekerheid over het toestaan van gokmachines en er is altijd het onderhoud van apparaten.
Daarom begint Graf met het opzetten van een eigen casinobedrijf. Het bedrijf is daarmee bouwer van gokmachines en tegelijk de betrouwbaarste klant. Waar iedereen tegenwoordig gek is van live casino's, waren het toen gokautomaten die eindeloos populair waren. Novomatic stapt overigens geleidelijk over op een huurmodel, waarbij het eigenaar blijft van de kasten, technologie en dergelijke.
Sinds 2014 is Niki Lauda merkambassadeur van Novomatic.
Voorzichtig worden tot 2000 al bedrijven overgenomen. Maar vanaf 2000 gaat dat steeds sneller. Tussen 2000 en 20010 worden ruim vijftig bedrijven ingelijfd, zowel Oostenrijkse als buitenlandse.
Door de overnames en hun manier van zaken doen krijgt Novomatic een steeds betere uitstraling. Ook bij investeerders die met de aankoop van obligaties meehelpen de groei te financieren. Het bedrijf blijft particulier en eigendom van Johann Graff. Pas in 2017 zijn er korte tijd geruchten over een beursgang. Maar die verdwijnen even snel als ze opkwamen.
Er zijn verschillende momenten waarop je Novomatic kunt ijken met cijfers en verhalen. Bijvoorbeeld in 2010, het jaar van het 30-jarig jubileum. Het bedrijf heeft dan een omzet van 1,18 miljard euro en ruim 10.000 medewerkers.
In dat jaar verlaat Johann Graf de Raad van Bestuur, om plaats te maken voor zijn oudste zoon, Thomas Graf. Die gaf tot dan leiding aan ruim 400 man van de afdeling Onderzoek & Ontwikkeling. Novamatic heeft in 2010 al meer dan 1000 patenten op zijn naam staan.
Het bedrijf exploiteert ruim 165.000 gokautomaten in 1000 casino’s en speelhallen. En het exporteert in 2010 technologie naar 73 landen en gokapparaten naar 40 landen.
Novamatic heeft in dat jaar ruim 120 bedrijven onder zich, waarvan het bedrijfsresultaat volledig wordt meegenomen in de jaarrekening. Daarnaast zijn er bedrijven waarbij Novamatic een meerderheid of minderheid van de aandelen bezit. Maar die op een andere manier bijdragen. Nederlandse bedrijven zijn er nog niet bij.
Novamatic groeit door en het ontwikkelt zich ook op de Nederlandse markt. Daartoe richt het in 2013 Novo Gaming Netherlands BV op. In datzelfde jaar neemt het bedrijf in Nederland JVH exploitatie en JVH Gaming Products over en koopt het alle aandelen in Eurocoin Gaming en AWP-design.
Een jaar later koopt Novamatic onder andere in Nederland de Elam Group. En in 2015 opende met Casino Admiraal het eerste casino van Novomatic in Nederland. Daarna kocht het bedrijf direct nog enkele casinos’s in andere delen van het land of bouwde ze.
Begin 2015 richt Novomatic ook Stakelogic op. Het bedrijf gaat zich richten op high-end 3D spellen. Een paar maanden na de oprichting neemt het Sherrif Gaming over van een curator. Daarmee krijgt Novomatic direct een flinke vinger in de online gokspellen in Nederland. Sherrif Gaming werd vooral bekend door het online brengen van fysieke gokkasten, zoals de Club 2000.
Het bedrijf neemt tussen 2010 en 2019 overal in de wereld bedrijven over met een link naar gokken, participeert in loterijorganisaties, levert technologieën en verkoopt gokapparaten, zowel online als fysieke kasten.
Vanzelfsprekend doet Novomatic ook wel eens een bedrijf van de hand of voegt bedrijven samen. In 2018 verkoopt het bijvoorbeeld Stakelogic aan de Nederlandse ondernemer Stephan van den Oetelaar.
En de namen van eerder in Nederland overgenomen bedrijven worden geleidelijk veranderd in Novo Gaming Nederland, waarbij de oude namen verloren gaan.
Terug naar Johann Graf persoonlijk. Voor zijn verdiensten voor Oostenrijk ontvangt hij in 2003 de eretitel professor. Het is in Oostenrijk een van de meest vooraanstaande titels, die bovendien zelden wordt gegeven aan ondernemers.
Maar professor Graf heeft dan al indrukwekkende dingen bereikt volgens de toenmalige Oostenrijkse president Thomas Klestil. Johan Graf is de pionier van de gokwereld in zijn land. En met 2500 medewerkers in Oostenrijk een van de grotere werkgevers. Hij financiert en adviseert ook talrijke organisaties, bijvoorbeeld een gezamenlijk onderzoek van Duitse en Poolse universiteiten naar gokverslaving.
Oostenrijkers beschouwen Johann Graf lange tijd als de rijkste man van Oostenrijk. Slechts de gezamenlijke familieleden Porsche en Piëch, eigenaar van de Volkswagen Group, zou hij voor zich hebben. Maar rond 2012 wordt vastgesteld dat een man, die ooit Thaise thee ombouwde tot energiedrank, rijker is. Het is Dietrich Mateschitz van Red Bull.
Het zal Johan Graf niet deren. Zijn vermogen wordt geschat op een bedrag van rond 7 miljard euro. Hij leeft als 72-jarige teruggetrokken in een gemeente bij Wenen (Baden bei Wien).
Wellicht dat hij zelf wel eens een spelletje speelt op een van zijn fruitapparaten, als tijdverdrijf. Maar waarschijnlijk besteedt hij zijn tijd het liefst aan zijn grote hobby, klassieke auto’s verzamelen.
De bedrijfsstructuur van Novomatic is eenvoudig. Helemaal bovenaan staat de Novomatic Group. Daaronder zijn drie moederbedrijven, Gryphon Invest en Ace Casino Holding, beide in Zwitserland, en Novo Invest in Oostenrijk.
De ongeveer 150 dochter- en kleindochterbedrijven vallen onder deze moederbedrijven. Johann Graf is enig eigenaar van alle moedermaatschappijen. In deelnemingen is hij meestal, maar niet altijd, volledig eigenaar.
