Risicovolle beslissingen bij gokken – onderzoek
9 oktober 2018
Er wordt al een aantal jaren flinke vooruitgang geboekt met hersenonderzoek. Wetenschappers krijgen daardoor een steeds beter inzicht in de werking. En met de resultaten en conclusies kunnen ze ook meer plaatsen benoemen en daar specifiek onderzoek naar doen.
Veit Stuphorn deed onderzoek naar risicovolle beslissingen
Zo doet Veit Stuphorn al twintig jaar onderzoek naar onder andere een hersengebiedje dat SEF (Supplementary Eye Field) wordt genoemd, het supplementair oogveld. Die plek in de hersenen werd al in 1874 ontdekt door de Schotse neuroloog David Ferrier. Hij beschreef het als een redelijk groot gebied. Na veel meer hersenonderzoek blijkt het een veel kleiner gebied, maar daardoor niet minder belangrijk.
Het SEF bestuurt onze oogbewegingen. Zoals de oogsprongen (saccades) die we ongemerkt maken als we naar iets kijken. Die oogsprongen zijn, tezamen met het knipperen van onze ogen, de snelste bewegingen die het menselijk lichaam maakt.
In een recent onderzoek van die SEF ontdekten Veit Stuphorn en Xiaomo Chen dat het een belangrijke rol speelt bij risicovolle beslissingen. Hun onderzoek is onder andere interessant omdat het kan helpen bij het behandelen van gokverslaving.
Bij onderzoek naar gokverslaving is inmiddels gebleken dat je dat dwangmatige gedrag niet alleen kunt verklaren vanuit het beloningssysteem in de hersenen. Dat is het ‘genot’-gebied dat dopamine produceert als we positief worden geprikkeld.
Een resusaapje (foto: JM Garg)
De beide wetenschappers van de Johns Hopkins Universiteit gebruikten voor hun onderzoek Aragorn en Isildur, twee resusaapjes. Deze apen hebben dezelfde hersenstructuur en -functies als wij.
Ze leerden de aapjes gokken met twee kansen op het verkrijgen van een hoeveelheid water. Spelend tegen een computer moesten ze kiezen uit een kans van 20% op 10ml water en een kans van 80% op 3ml water. De aapjes bleven hoofdzakelijk gokken op 10ml met de kleine kans, terwijl ze al lang geen dorst meer hadden.
Stuphorn vermoedde door eerder onderzoek al dat het supplementair oogveld een rol speelt bij besluitvorming. In de vervolgstap in het onderzoek gebruikten zijn collega en hij twee metalen plaatjes (crypto-plaatjes) om het SEF-gebied te koelen. Hierdoor zou het gebied veel minder actief zijn.
Ze constateerden echter dat plaatsing van de plaatjes nauwelijks invloed had op de functies van het SEF. De oogsprongen, oogfixatie, reactietijd en dergelijke veranderde nauwelijks. Maar de invloed op de risicovolle beslissingen was groot. De keuze voor de 10ml water bij 20% daalde met ongeveer 35%. En die daling was bij beide aapjes ongeveer gelijk.
Het resultaat verraste Stuphorn, ook al had hij een vermoeden gehad. Dat het SEF en aangrenzende gebieden een rol spelen bij beslissingen was bekend. Dat het isoleren van het SEF zo’n grote rol speelt bij de besluitvorming vond hij verrassend en intrigerend.
Het is bijzonder dat zo’n specifiek deel van de hersenen grote invloed heeft op het verwerken van een risico. De wetenschappers denken dat ze hebben aangetoond dat het SEF een belangrijk cognitief gebied is. Dat is het gebied waarmee we onder andere kennis opdoen en verwerken.
Het SEF helpt dus mee bij het krijgen van een beeld van de omgeving. Dat beeld gebruiken de hersenen om kansen en gevaren te beoordelen. Hoe besluitvorming in de hersenen precies werkt is echter nog niet goed bekend.
Door onderzoeken, zoals dat van Xiaomo Chen en Veit Stuphorn, begrijpen wetenschappers wel steeds beter welke factoren de risicovolle beslissingen stimuleren. Het moet daardoor op een gegeven moment mogelijk zijn tot een therapie voor gokverslaving te komen.
Zo’n therapie kan bestaan uit diepe hersenstimulatie (DBS = deep brain stimulation). Dat is een techniek die nu al met succes wordt toegepast bij patiënten met Parkinson of een dwangstoornis.
Een chirurg plaatst daarbij in specifieke hersengebieden elektroden. Die geven elektrische impulsen die signalen tegenhouden die problemen veroorzaken. Deze directe methode op de hersenen voorkomt een groot aantal bijwerkingen, die de patiënt heeft bij het gebruik van medicijnen voor zijn klacht.
Zoals gezegd is bij onderzoek naar gokverslaving gebleken dat je die niet alleen kunt verklaren vanuit het beloningssysteem in de hersenen. Het SEF werd daar tot nu niet mee verbonden. Nu is het echter interessant te kijken welke relatie het SEF heeft bij beloning.
Reageert het bijvoorbeeld ook op beloning, bepaalt het mede de hoeveelheid afgifte van dopamine of werkt het bij het nemen van risicovolle beslissingen los van het beloningssysteem. Het zijn vragen die wetenschappers nog moeten beantwoorden. Voorlopig spelen we allemaal dus nog blackjack zonder elektroden in onze hersenen.
Veit Stuphorn en Xiaomo Chen publiceerden over hun onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology. Hier de pdf.
