Samuel Hart en zijn speelkaarten-innovaties
3 maart 2019
Elders op OnlineCasinoGround schreven we al dat de oorsprong en veel andere feiten rond speelkaarten onbekend zijn. Op zijn minst zijn historici het niet met elkaar eens. Pas vanaf de 17e eeuw wordt er in het Westen meer gedocumenteerd. Dat maakt het volgen van een geschiedkundig spoor bij veel onderwerpen gemakkelijker.
De vormgeving van speelkaarten heeft in de 17e eeuw al meerdere veranderingen ondergaan. Maar die zijn nauwelijks noemenswaardig. Hoewel je dat natuurlijk niet mag zeggen tegen een verzamelaar van speelkaarten.
Een indrukwekkende verandering, tenminste dat vinden wij, is de invoering van de ‘dubbele einden’. En dat is een van de uitvindingen die, door Amerikanen, wordt toegeschreven aan Samuel Hart. Nou ja, uitvinding…
Speelkaarten met de afbeeldingen rechtop en met rechte hoeken.
Bij speelkaarten stonden de plaatjes (heer, vrouw en boer) altijd rechtop. Links- of rechtsboven plaatste men de aanduiding van de set (klaver, harten, ruiten of schoppen). Dat gaf natuurlijk problemen bij het spelen. Na het uitdelen stonden sommige kaarten op hun kop. Die draaide de speler om. Maar dan wist de tegenstander direct dat je een plaatje had en wellicht hoeveel.
Spelers onderkenden het probleem al lange tijd. Je kunt je daarom nu nauwelijks voorstellen dat het zo lang duurde voor iemand op het idee kwam de kaarten anders te ontwerpen. Maar was dat Samuel Hart, de legende in de geschiedenis van de Amerikaanse speelkaartenindustrie?
Nee. Kaartenmakers maakten de sets kaarten vaak in hele kleine oplagen. Het is dan ook waarschijnlijk dat er al sets in omloop waren met dubbele einden. Dus wie het bedacht is onduidelijk. Maar het bedrijf van kaartenmaker Peter Anton Keusters uit Brussel maakte de oudst bekende set rond 1775.
En Edmund Ludlow ontwierp het eerste Engelse kaartspel met dubbele einden. Thomas Wheeler drukte die set rond 1805. Samuel Hart werd geboren in 1818; te laat om Keusters of Ludlow voor te kunnen zijn.
Keusters en Ludlow/Wheeler hadden echter een probleem. Het spel van Keusters was nogal grof getekend, minder mooi dus dan andere spellen die al in omloop waren. Het werd daardoor niet goed ontvangen in de spelwereld. En het duurde jaren voor zijn spel was geaccepteerd.
Ludlow ontwierp een spel dat sterk afweek van de gangbare ontwerpen. Dat zat hem niet alleen in de dubbele einden. Hij veranderde bijvoorbeeld ook de vormgeving van het symbool van ruiten, gebruikte te moderne kleuren voor die tijd en maakte heel andere azen dan men gewend was. Hij ontdekte dat kaartspelers behoudend zijn. Ze wilden eenvoudig niet het risico lopen zich in de kaarten te vergissen.
Speelkaarten met ronde hoeken en dubbele einden.
Het duurde daardoor nog ruim 50 jaar voor kaarten met dubbele einden werden geaccepteerd in Europa. In Amerika waren ze toen al geïntroduceerd. Kaartspelen werden daar ook in kleine oplagen gemaakt. Het was Samuel Hart die kaarten met dubbele einden als eerste in grote oplage naar de markt bracht.
Zijn bekendheid dankt Samuel Hart echter aan andere nieuwigheden in het kaartspel. Daarbij laten we het woord uitvinden maar achterwege. Hij heeft in ieder geval de credits gekregen voor de introductie van de joker.
Duitse en Nederlandse kolonisten namen het spel Euchre (overmeesteren) mee naar Amerika. Het spel werd daar niet direct enthousiast ontvangen. Bij Euchre is de boer de hoogste troefkaart. Die wordt de ‘right bower’ genoemd. De boer van de gelijke kleur als de aangewezen troefkaart heet de ‘left bower’.
Amerikaanse kaartspelers begonnen een blanco kaart te gebruiken bij Euchre die ze de ‘best bower’ noemden. Spelkaartenfabrikant Samuel Hart vond zo’n blanco kaart belachelijk. Daarom kwam hij rond 1860 met een kaartspel waarin hij een getekende ‘best bower’ opnam.
Vanaf dat moment veroverde de extra kaart de wereld van de speelkaarten. Dertig jaar later nam elke kaartfabrikant een extra kaart met afbeelding op in het pakje kaarten. Samuel Hart maakte nog een redelijke neutrale afbeelding. Al snel kreeg de kaart echter de beeltenis van een nar.
In Engeland heet zo’n grappenmaker een jester en de vertaling van het woord grap is joke. Eind 17e eeuw begon men de grappenmaker al joker te noemen. Toen de ‘best bower’ kaarten eind 19e eeuw op de markt kwamen met de afbeelding van een nar, werd de kaart joker genoemd.
In Nederland namen we dat over. In woordenboeken rond die tijd staat bij joker vermeld dat het een overscharige (overtollige) kaart is. Over de relatie tot de grappenmaker zwijgen de woordenboeken dan nog.
Amerikanen schrijven nog drie andere aanpassingen toe aan Samuel Hart: de ronde hoeken, een satijnen laag en de indexen/squeezers. Het is waarschijnlijker dat hij het samen met anderen bedacht. Hij werkte inmiddels nauw samen met andere kaartenmakers, voornamelijk familieleden van hem.
Squeezers en indexen in de hoeken van de speelkaarten.
Kaarten waren rechthoekig. Het voordeel daarvan was dat de drukker het eenvoudig kon snijden. Maar de scherpe hoeken die je daarmee houdt slijten sneller en zo’n slijtmarkering kon de waarde van de kaart onthullen. Samuel Hart was weer de eerste die speelkaarten met ronde hoeken in grote oplage op de markt bracht. Bovendien bracht hij een satijnen laag aan. Dit maakte de kaart steviger en door de glans beter leesbaar.
Samuel Hart bracht ook kaarten op de markt die ‘squeezers’ werden genoemd. De waarde van de kaart stond daarbij klein in de hoeken van elke kaart, als een index. Spelers konden de kaarten daardoor nog dichter, met de hoeken, tegen elkaar plaatsen.
Volgens sommige bronnen had Samuel Hart Nederlandse voorouders. Maar dat is onwaarschijnlijk. Je kunt de stamboom van Samuel eenvoudig terugvolgen tot 1172. Dan wordt in Engeland Stephen Harte geboren. Hij is de eerste Hart(e) in een lange rij Engelsen. In 1652 emigreert de overgrootvader John Hart naar Amerika.
Samuel Hart wordt in 1818 in Philadelphia geboren. Vrijwel al zijn familieleden zijn fabrikanten. In 1832 begint zijn oom Lewis Cohen een papierwinkel. Een jaar later gaat hij daar ook speelkaarten produceren. Samuel werkt een tijdje bij verschillende familieleden en begint in 1844 zijn eerste eigen papierwinkel in Philadelphia. Vijf jaar later heeft hij meerdere winkels waaronder enkele in New York.
Kort na 1850 brengt hij de kaartspelmerken ‘Mogul’ en ‘Steamboat’ op de markt. Het zijn lange tijd de populairste kaartspellen onder Amerikaanse spelers. Een paar jaar later gaat Samuel samenwerken met zijn neven, zoons van Lewis Cohen. Ze richten gezamenlijk de New York Consolidated Card Company op.
Vanuit dat bedrijf worden bovengenoemde vernieuwingen op de markt gebracht. Samuels achternaam of initialen staan vanwege zijn bekendheid vrijwel altijd op de verpakking. Tot lang na zijn overlijden in 1880.
