Staatsloterij – misleiding of transparantieprobleem?
17 september 2018
De Staatsloterij misleiding komt in de openbaarheid tijdens een uitzending van Radar. Dit consumentenprogramma vertelt op 29 oktober 2007 eerst waaruit het bedrog van deze overheidsloterij bestaat.
Daarna laat presentatrice Antoinette Hertsenberg enkele mensen er iets over zeggen. Naast voorbijgangers op straat zijn dat Sytze Kingma, gokwetenschapper bij de VU, en Nathalie Brand, op dat moment woordvoerster van de loterij.
Het verhaal van de staatsloterij-misleiding is eenvoudig. De Staatsloterij maakt, tussen begin 2000 en eind 2007, onderscheid tussen gegarandeerde en niet-gegarandeerde prijzen. Met andere woorden, prijzen die per trekking zeker een winnaar opleveren en prijzen met een mogelijke winnaar.
De gegarandeerde prijzen bevinden zich tussen alle verkochte loten. De niet-gegarandeerde prijzen trekt de loterij uit alle beschikbare loten, ook de niet-verkochte. Lage prijzen behoren tot de eerste groep, prijzen boven de 50.000 euro, inclusief de jackpot, bij de tweede.
De misleiding bestaat eruit dat spelers denken dat alle prijzen, met uitzondering van de jackpot, uit de verkochte loten worden getrokken. De juridische vraag is of spelers dat denken op basis van de promotionele uitingen van de loterij, via advertenties, billboards en tv.
Een interessante vraag is echter ook of spelers van nature denken dat het normaal, logisch of anderszins aannemelijk is dat prijzen alleen worden getrokken uit verkochte loten.
Kort na de uitzending van Radar zijn er enkele juristen die zich opwerpen als spreekbuis van spelersbelangen. Uiteindelijk blijken Loterijverlies BV, opgericht in 2008, en de stichting Staatsloterijschadeclaim uit 2011 de belangrijkste belangenbehartigers.
Bij Stichting Staatsloterijschadeclaim kunnen spelers zich aanmelden met hun emailadres. Loterijverlies BV vraagt 35 euro als bijdrage in te maken kosten.
Stichting Staatsloterijschadeclaim bereikt begin 2015 een, wat ze zelf noemen, redelijke en praktisch uitvoerbare oplossing voor alle (oud)spelers. Die bestaat uit een bijzondere trekking, met een prijzenpot van 13,5 miljoen euro, waaraan alle (oud)spelers gratis kunnen meedoen. Spelers die zich hebben aangemeld bij hen of Loterijverlies krijgen bovendien 40 euro per persoon. Tenslotte ontvangen ook drie goede doelen samen enkele tonnen.
Het is een oplossing waar je bedenkingen bij kunt hebben. In onze omgeving zijn tientallen mensen die nooit meespeelden en toch een lot hebben. En anderen die meerdere loten hebben. Maar het is wellicht de best haalbare, meest redelijke en sympathieke oplossing.
Want een aantal ‘gedupeerden’, aangesloten bij Loterijverlies, doet ons denken aan de onhandige banketbakker uit Son en Breugel. Die schatte zijn winstkans achteraf, na het drukken op de rode knop, ook ineens heel hoog in. Terwijl het spelverleden van Miljoenenjacht, daar helemaal geen reden toe gaf.
Achteraf is ook bij de staatsloterij niet te bepalen hoe het zonder misleiding zou zijn gelopen. Er is geen enkel individu aan te wijzen die mogelijk in het verleden winnaar zou zijn geworden. Bijvoorbeeld als een van de 96 (12 maanden x 8 jaar) winnaars van het miljoen.
Een spriering uitgooien om een kabeljauw te vangen. Een echte goudvis wordt het voor spelers bij de staatsloerij echter zelden.
Terwijl Staatsloterijschadeclaim onderhandelt met de Staatsloterij voert Loterijverlies BV diverse rechtszaken. De Hoge Raad beslist daarbij uiteindelijk, ook in 2015, dat sprake is geweest van Staatsloterij misleiding in de reclame-uitingen. Die uitspraak is online te lezen.
Wanneer we de juridische taal en verwijzing naar wetboeken negeren, vallen voor dit artikel daarin twee dingen op. Ten eerste dat de Hoge Raad de gemiddelde consument opvoert. Daarmee doelt ze op de speler die denkt dat prijzen enkel uit verkochte loten worden verloot, van nature of op basis van de misleidende communicatie.
Ten tweede de reactie daarop van de Staatsloterij. Zij stelt dat het verschil in winstkans nihil is. 0,00000667% bij alleen verkochte loten en 0,000000953% bij loting over alle beschikbare loten. Met andere woorden, waar zeuren de deelnemende spelers over…
Het argument van de Staatsloterij klopt wel. De winstkans is heel klein. Het maakt weinig uit of alleen verkochte loten of alle loten worden gebruikt. Wat winstkansen betreft kun je beter een online casinospelletje spelen.
Maar de rechtszaak is niet gestart om de winstkans. Het gaat over de vraag of er sprake is van misleiding. Die vraag is door de rechtbank juridisch bevestigend beantwoord.
Toch kijken we nog even naar de staatsloterij misleiding. En naar transparantie, of het gebrek daaraan. Transparantie, het begrip dat de Staatsloterij liever gebruikt dan misleiding.
Je zou kunnen zeggen dat misleiding het bewust achterhouden is van informatie en transparantie het bewust geven van (meer dan) volledige informatie.
Het is dus misleiding geweest wanneer de Staatloterij wist hoe de natuurlijke gedachtegang van spelers is, en daar (slinks) gebruik van maakte in haar werving. En het is, in dit geval gebrek aan transparantie, wanneer ze niet wist hoe spelers van nature denken over loterijtrekkingen. Als ze het wel had geweten zou de Staatsloterij, suggereert ze, duidelijker zijn geweest in de berichtgeving.
We kunnen achteraf natuurlijk niet vaststellen of de Staatsloterij bewust gebruik of misbruik heeft gemaakt van de logische gedachtegang van de ‘gemiddelde’ consument. Evenals bij de onhandige bakker kunnen we slechts een inschatting maken op basis van een verleden.
En die blijkt bij de staatsloterij niet zo gunstig, constateren we kijkend naar de geschiedenis van de staatsloterij. Dus laten we liever het roulettewiel weer een keer draaien. Op rood dit keer, met 48,5% winstkans op verdubbeling van onze inleg.
