Thomas Rowlandson tekende gokwereld van London
9 maart 2019
Thomas Rowlandson was een Engelse kunstenaar. Hij werd geboren in 1756 en stond aan de wieg van karikaturen. Sommigen zeggen zelfs dat hij met zijn scherpe sociale blik en politieke kennis de uitvinder was van de karikatuur. Hij schilderde en tekende talrijke politici en maakte spotprenten van hen. Door zijn erotische werk raakte hij na zijn dood in 1827 lang in de vergetelheid. Zijn werk werd in de 19e eeuw gecensureerd en geboycot.
We halen hem hier op tevoorschijn op OnlineCasinoGround. Want hij maakte ook tientallen tekeningen, schetsen en karikaturen van de gokwereld van zijn tijd. Voor sommige lezers zijn die wellicht ook vanuit historisch oogpunt interessant. Maar wij vinden het vooral prachtige afbeeldingen, in de geheel eigen stijl van Thomas Rowlandson.
Thomas Rowlandson wordt geboren in London op 13 juli 1756 in een joodse wijk. Die wijk is dan het financiële centrum van Londen, maar staat ook bekend als een ghetto. Over zijn moeder is vrijwel niets bekend, mogelijk stierf zij toen Rowlandson nog jong was. Zijn vader is een handelaar met vaak financiële problemen. Thomas heeft een jongere zuster. Zij trouwt met Samuel Howitt, die bekend wordt als schilder van sporttaferelen.
Thomas Rowlandson is ambitieus. Op zijn negende stuurt zijn vader hem naar een school met enig aanzien. Daar krijgt Thomas de eerste contacten met kinderen uit welgestelde gezinnen. Hij volgt op jonge leeftijd tekenlessen in Parijs en Londen en studeert enige tijd aan de Royal Academy. Regelmatig reist hij tussendoor naar Frankrijk, met name Parijs, België, Ierland en Wales. Op latere leeftijd verblijft hij ook af en toe in Nederland.
Lange tijd zorgt een tante voor Rowlandson’s financiële onderhoud. Als zij overlijdt erft Thomas Rowlandson van haar een flinke som geld. Daarmee vermaakt hij zich in Londense gokkamers. Wanneer de bodem van zijn schatkist in zicht komt, raden oude schoolvrienden hem aan met karikaturen zijn geld te verdienen.
Met het tekenen van karikaturen begon hij al in zijn jonge jaren. Geleidelijk verfijnt hij zijn techniek. Hij vult dat aan met kennis van het straatleven. En hij heeft al tekeningen en karikaturen verkocht aan uitgevers en particulieren. Dus volgt hij de raad van zijn vrienden op. Hij legt zich toe op karikaturen, wat in dit tijd een opkomend genre is, en het illustreren van verhalen en boeken.
Thomas Rowlandson tekent voornamelijk met een rietpen. Daarna etst hij zijn ontwerp in koperplaat. Een graveur zorgt tenslotte voor de verdere afwerking. Die bestaat uit aquatint, een techniek om kleur te kunnen gebruiken op meerdere vlakken. Het inkleuren gebeurt met de hand.
Er zijn rond 1780 meer illustratoren en karikaturisten. Daaronder zijn zelfs kunstenaars met een even satirische kijk op hun omgeving als Rowlandson, zoals Hogart, Cruikshank en Hogarth. Maar volgens kenners steekt Thomas Rowlandson daar met kop en schouders bovenuit. Hij heeft het meeste talent en wordt vooral geroemd om zijn compositie en oog voor detail. Rowlandson blijft in zijn satirische karikaturen ook het dichtst bij de werkelijkheid.
De karikatuur Countryman and Sharpers tekent Thomas Rowlandson op 31-jarige leeftijd. Hij stuurt het in voor een expositie bij de Royal Academy in 1787. De afwerking wordt uitgevoerd door John Keyse Sherwin. Zowel Sherwin als Rowlandson figureren zelf in de afbeelding. Later wordt de naam van de tekening veranderd in The Smithfield Sharpers.
Thomas Rowlandson is zelf een flinke gokker. In de memoires van zijn klasgenoot John Bannister, opgetekend door John Adolphus, staat: Rowlandson was, helaas, buitengewoon verslaafd aan kansspelen. Bannister discussieerde daar vaak over met hem, vriendschappelijk, maar met vruchteloze overtuiging. Op een dag merkte John R Smith, een graveur, op dat Bannister beter kon stoppen met zijn inspanningen. “Spaar je sympathie en advies”, zei hij, “want het gokgedrag van Tom is niet te genezen”.
Rowlandson hoorde over de opmerking van Smith en maakte vanzelfsprekend een spotprent (Hawks and a Pigeon) waarin Smit figureerde.
Voorlopers van roulette zijn er volop in London. In 1782 zijn er alleen in de omgeving van St. James als meer dan 300 tafels. Het spel heet dan nog Even-Odd. Op 28 oktober 1781 etst hij een tekening dat eenvoudig weg E O Table heet. Het wordt daarna meerdere keren hergebruikt. Soms gebeurt dat met andere titels, bijvoorbeeld Private Amusement in 1786.
In 2011 toont een kunstcentrum enkele werken van Thomas Rowlandson, waaronder Private Amusement. De New York Times schrijft daarover “Babyboomers genoten van de vreugdevolle, oneerbiedige cartoons van Mad Magazine, de ondeugende vleselijke striptekeningen van R. Crumb en politieke wreedheid in tekeningen van Thomas Nast. Londenaren hadden eind 18e eeuw vroege versies van alle drie. In de onbeschofte, onzedelijke en duivels grappige afbeeldingen van Thomas Rowlandson.”
Politiek en satire zijn de stokpaardjes van Thomas Rowlandson. Hij benadrukt graag de onhebbelijkheden van de adel, maar vooral de greep die gokken op de Britse aristocraten heeft. Een ‘Gaming table in Devonshire’ uit 1791 is slechts een voorbeeld.
De tekening toont dat Rowlandson de personen goed herkenbaar tekende, wat vanzelfsprekend nodig is bij een karikatuur. Op deze tekening staan in het midden Georgiana en Henrietta, twee zusjes van de familie Spencer. Die familie behoort tot een van de meeste vooraanstaande aristocratische families in Groot-Brittannië.
Het tafereel is vastgelegd in Devonshire House aan Piccadilly. Daar organiseert Georgiana in die tijd vaak gokspellen. Ze laat de salon dan eenvoudig verbouwen, zodat ze met haar vriendinnen en vrienden het spel Hazard kan spelen. Ze spelen om serieus geld. Van Georgiana is bekend dat ze rond 1790 een gokschuld heeft van 6 miljoen euro, omgerekend naar de huidige tijd.
Hazard is een oud dobbelspel dat enorm populair is in Engeland in de tijd van Thomas Rowlandson. Hij heeft dan ook meerdere situaties getekend waarop het spel is te zien.
In 1787 maakt hij ‘Kick Up at a Hazard Table’. De schermutselingen beginnen wanneer een Britse officier, rechts op de afbeelding, flink verlies heeft geleden. Hij richt zijn pistool op een oude Fransman. Dat de man Frans is, toont Rowlandson met de paardenstaart. De man reageert met een tegenaanval om zijn winst te beschermen. Een derde gokker reageert daarop met een stoel, een ander met een fles en kandelaar.
Het expressieve gebruik van kleur en tinten daarom die weinig van elkaar verschillen accentueren het drama dat zich afspeelt. Het toont volgens kunstkenners het vakmanschap van Rowlandson. Maar in vergelijking met zijn eerdere werk ook de groei in zijn werk. Hij maakt dit werk overigens in een periode dat hij zelf, door wat tegenslag bij het gokken, enigszins berooid is.
Boven dit artikel is de afgebeelding ‘Hazard Room’ te zien. Het is de meeste reproduceerde afbeeding van Thomas Rowlandson, wanneer het gaat over gokken. Het toont een gokzaal in London, zoals we die eerder beschreven in het artikel over Willliam Crockford.
