Casino Montreux geschiedenis – smoke on the water
22 oktober 2020
Wanneer je zoekt op Casino Montreux vind je slechts berichten over Frank Zappa en Deep Purple. Over de laatstgenoemde rockband lees je zelfs tientallen verhalen die gerelateerd zijn aan dit casino. Daarbij komt de titel van hun lied ‘Smoke on the Water’ steeds weer boven. Dat lied heeft, wellicht na Für Elise van Beethoven, misschien wel het bekendste intro uit de muziekindustrie: iedereen die weleens een gitaar heeft vastgehouden kan het spelen.
Het lied is geïnspireerd op een brand in het Casino van Montreux. Dat casino komt in het lied – tegelijkertijd met andere informatie – enigszins naar voren. Bandlid Roger Glover schreef het een paar dagen na de brand. Hoewel die brand een belangrijk onderdeel is in de historische tijdlijn van het casino, was het slechts een van de bijzondere gebeurtenissen waardoor dit casino in het nieuws verscheen. Wij ontdekten dat er nog veel meer interessante feiten over het Casino Montreux te vertellen zijn…
Eind 19e eeuw gaat het goed met Montreux, een plaats in Zwitserland aan het Meer van Genève. Het is een populaire plek om te kuren. Vanuit allerlei Europese steden komen vele toeristen om te genieten van het milde klimaat. Het gemeentebestuur keurt diverse bouwplannen goed. Een daarvan is het plan voor een Kursaal.
Twee architecten, Ernest Burnat en Charles Nicati, uit het nabijgelegen Vevey tekenen voor het ontwerp. Hun naar Brits voorbeeld ontworpen gebouw wordt 1881 feestelijk geopend. Het was meer een concertzaal dan een kuuroord. Om muzikale projecten mogelijk te maken worden kansspelen oogluikend toegestaan. Twee jaar na de opening plaatst men zelfs een mechanisch gokspel, de kleine paarden (les petits chevaux).
Geleidelijk ontstaat het idee van een echt casino. Luxe speelhallen, naar het voorbeeld van Monte Carlo, zijn in opkomst in Europa. De raad van het kanton Vaud, waar Montreux toe behoort, geeft toestemming voor een uitbreiding. Het bestuur van de Kursaal schrijft daarop in 1896 een ontwerpwedstrijd uit, onder voorzitterschap van Alexandre Emery.
De opgave is een uitbreiding van het bestaande gebouw met bijgebouwen, eventueel in zijvleugels uitgevoerd. Ze moeten voorzien in ruimtes voor feesten en sport, een café, leeszalen, een bowlingbaan, een schermzaal en natuurlijk de tafels voor roulette en baccarat.
Jules-Eugene Jost wint de eerste en tweede prijs met twee voorstellen, ‘Edelweiss’ en ‘Fer à Cheval’. De jury roemt zijn plan Edelweiss onder andere vanwege de plaatsing van de noordwand op de boulevard. Zijn gevelontwerp vinden ze ook goed passen bij het bestaande gebouw.
Na de prettige opmerkingen van de jury levert Jost in 1898 nog een ontwerp in. Hiermee blijft hij dichter bij de stijl van Burnat en Nicati, maar hij brengt daar meer Franse invloeden in aan. En kort voor de bouw start komt hij in 1901 nog met enkele aanpassingen. In 1902 begint de bouw.
De opening van het uitgebreide Casino Montreux vindt plaats in juli 1903. Het wordt bescheiden gevierd, met als reden dat de opening buiten het seizoen valt. In werkelijkheid zijn de financiële middelen beperkt. Daarom ook is alleen het centrale deel van het plan uitgevoerd. De zijvleugel met de extra zalen voor concerten en feesten zal later worden gebouwd. Wat uiteindelijk niet gebeurt.
Jost hanteert in zijn laatste ontwerp een Franse stijl, geïnspireerd op het werk van Ange-Jacques Gabriel. Het gebouw heeft gebeeldhouwde versiering, klassieke balustrades en meer kenmerken van de Lodewijk XVI-stijl. De grote zaal met zijn glas-in-loodraam wekt bij bezoekers de meeste bewondering. Verder gebruikt Eugene Jost roze marmer, vergulde kapitelen en drie gebogen trappen naar de tweede verdieping. Het casino Montreux lijkt in niets op omliggende regionale speelhuizen. Het heeft de uitstraling van een Monte-Carlo en casino’s in Duitse kuuroorden.
In de stad met ruim 13.000 inwoners neemt het Casino Montreux kort na de eeuwwisseling direct een prominente plaats in. Zwitserse en Europese toeristen weten het goed te vinden. Niet enkel om roulette te spelen. Geleidelijk blijkt het ook een interessante concertplaats. Met de winsten uit het casino kan het bestuur een vast orkest huren. Dat trekt beroemde dirigenten uit die tijd, zoals Ravel en Stravinsky. Naar de laatste wordt bovendien een straat genoemd die haaks staat op de hoofdingang van het casino.
In de loop van de tijd past men het Casino Montreux nog regelmatig aan bij de wensen van de tijd. Het casino blijft daardoor een ideale omgeving voor evenementen en festivals. Vanzelfsprekend zijn er al de klassieke concerten. In 1961 organiseert de Zwitserse televisie voor het eerst het Gouden Roos festival, een Europese wedstrijd voor het leukste amusementsprogramma op televisie. Het Casino Montreux is een van de standplaatsen.
In de Tweede Wereldoorlog werd het Casino Montreux verkocht aan het plaatselijke Bureau voor Toerisme. Klassieke concerten klinken er dan al snel veel minder in het gebouw. Het casino doet zelfs enige tijd dienst als discotheek. Maar in 1967 organiseert Claude Nobs, de directeur van het bureau van Toerisme, een Jazz festival. Het is direct een succes en het wordt een evenement met jaarlijks de beroemdste artiesten.
Vanaf 1970 komen er ook andere muziek genres, zoals blues en rock. De bands die daar uiteindelijk in de loop van de jaren komen vormen een indrukwekkende lijst. Ze komen er ook buiten het festival om optredens verzorgen in de theaterzaal van het Casino Montreux. En velen van hen laten daarvan hun live-albums opnemen.
Op 4 december 1971 gaan de mannen van Deep Purple naar het casino van Montreux. Ze hebben de mobiele studio van de Rolling Stones gehuurd, de vrachtwagen met opname-apparatuur staat geparkeerd bij het gebouw. Er is nog een optreden van Frank Zappa bezig. Daarna kunnen ze verder met de opnames van hun album Machine Head.
Spicka Zdenek, de brandstichter in 1971
Tijdens het optreden van Frank Zappa gaat het mis. De Tsjechoslowaakse vluchteling Spicka Zdenek schiet een lichtkogel af richting het met rotan bedekte plafond. Vrij snel staat het gehele gebouw in brand. Maar er zijn geen slachtoffers, waardoor de politie niet hard zoekt naar de inmiddels uit het land verdwenen Zdenek.
Een paar dagen later schrijft Roger Glover, zoals al vermeld, zijn beroemde lied ‘Smoke on the Water’. Vrijwel tegelijkertijd bespreekt het bestuur van het casino de herbouw. De muren van het gebouw staan er nog goed bij. Maar men aarzelt niet ze neer te halen en het casino gefaseerd te herbouwen.
Het duurt uiteindelijk vier jaar tot het Bureau voor Toerisme het enigszins vernieuwde casino kan heropenen. Natuurlijk kunnen bezoekers er dan weer roulette en andere kansspelen spelen. Maar het gebouw blijft aantrekkelijk voor muziekgroepen. Meerdere bands nemen er nog lange tijd hun live albums op. Het Montreux Jazz Festival blijft er tot 1993 en gaat daarna naar een nieuwe, groter gebouw.
Johann Graff van Novomatic verhuurt al een tijdje gokkasten in Zwitserse cafés en restaurants. In 1989 bedenkt hij dat het wellicht slim is die kasten ook in kuuroorden te plaatsen. Als eerste locatie kiest hij het Casino Montreux. Het wordt het eerste ‘Casino Admiral’ van Novomatic. Daarna volgen vanwege het succes al snel ook andere locaties in Zwitserland.
Door de innovaties van Novomatic komt de nadruk in het gebouw meer op casino spellen te liggen. Dat luidt mede de verplaatsing in van de festivals.
In 2001 wordt het casino Montreux gekocht door de Lucien Barrière Group uit Frankrijk. Ze zien het wel zitten met het casino dat zich inmiddels heeft ontwikkeld tot een van de beste uitgaansgelegenheden in het Franstalige deel van Zwitserland.
De Fransen verbouwen het casino-gebouw en hernoemen het in 2003 tot Casino Barrière de Montreux. Het casino heeft nog steeds zalen voor optredens. Maar de basis van de onderneming ligt nu helemaal bij de 374 gokkasten en 25 speeltafels voor roulette, blackjack en poker.
Inmiddels telt Zwitserland 21 casino's die – door de in 2018 goedgekeurde Zwitserse kansspelwet – hun activiteiten ook online mochten voortzetten. Casino Montreux beschikt over een A-concessie. Dat houdt in dat dit casino een onbeperkt aantal goktafels en gokkasten mag plaatsen en dat de inzet daarop ongelimiteerd is.
Naast diverse websites en boeken is gebruik gemaakt van onder andere:
In de header de Kursaal Montreux rond 1900 van een ansichtkaart
