De vloek van een gokker: spijt
18 februari 2021
We staan er bijna nooit bij stil wat voor wonderlijk orgaan de hersenen zijn. Er bestaan kinderen die door misbruik misvormd zijn. Ze hebben geen hersenpan en nauwelijks hersenen, maar ze functioneren wel. Daarbij vertonen ze echter zulke gedragsstoornissen dat ze vrijwel de gehele dag onder bewaking vastgebonden op bed liggen.
De hersenpan van Carlos Rodriques is weggeslagen tijdens een auto ongeluk
Er zijn veel andere voorbeelden: Carlos Rodriguez bijvoorbeeld. Hij zal ook wel flink hebben gevloekt toen hij met zijn auto een paal raakte. Hij vloog uit het raam en landde op zijn hoofd. Het gevolg was een ingedeukte hersenpan. Hij was mogelijk al zwakbegaafd, maar ernstige gevolgen had zijn ongeluk niet.
En dan is er het bekende verhaal van Phineas Gage. In 1848 kreeg deze Amerikaanse spoorwegarbeider, door een explosie, een ijzeren staaf in zijn hoofd. Het beschadigde de linker frontale kwabben van zijn hersenen. Het veranderde zijn gedrag; hij werd impulsiever en ongeremd. Hoe rampzalig zijn acties ook waren, hij had nooit spijt.
Het verhaal van Phineas Gage inspireerde neurowetenschapper Ming Hsu van de Universiteit van Californië onderzoek te doen naar die frontale hersenkwabben, de orbifrontale cortex. Ming Hsu doet, als expert in neuromarketing, al jaren onderzoek naar neurologische mogelijkheden om consumentengedrag te begrijpen.
De orbifrontale cortex is onder andere de plek waar we emotionele prikkels verwerken en beheersen. Beschadiging kan leiden tot verschillende gevolgen, maar vrijwel altijd ook ongeremd gedrag.
Wat heeft dat te maken met de vloek van een gokker? Ach, dat is beeldspraak natuurlijk. Tijdens zijn meest recente onderzoek ontdekte Ming Hsu iets bijzonders. Direct na het plaatsen van een weddenschap, inleggen bij roulette of druk op de knop van een slot machine gebeurt er iets in de hersenen.
‘Net na de beslissende handeling en voor we de uitkomst weten, herhalen en bekijken de hersenen wat er tijdens vorige keren gebeurde’, zegt Ming Hsu. ‘Op dat moment gaat het niet alleen over de verwachting van winst of twijfels over de beslissing. Het is vooral spijt van eerdere weddenschappen’.
Wat Ming Hsu de vloek van een gokker noemt gaat verder. ‘De spijt is vooral dat de vorige beurt(en) te risicoloos is gespeeld. De gokker had hoger willen inzetten’. Het is dus niet dat de gokker spijt heeft van het gokken.
Het onderzoek van Ming Hsu en het team van de universiteit in Berkeley was klein. Maar wereldwijd worden steeds meer soortgelijke studies gedaan. Daarbij registreren onderzoekers snelle menselijke hersenactiviteit. Met per seconde duizend of meer metingen leggen ze kleine, vaak complexe activiteit vast. Die onthullen wat de basis vormt van elke beslissing die we nemen. Van de orbitofrontale cortex is al lange tijd bekend dat ze betrokken zijn bij onder andere de verwerking van beloningen. En een beloning is waar gokkers naar verlangen bij het doen van een inleg bij poker of roulette.
De laatste jaren is ook aangetoond dat deze frontale hersenkwabben betrokken zijn bij andere gokzaken. Hoe we keuzes waarderen, spijt voelen, risico’s inschatten, het vindt allemaal plaats in die kwabben. En de resultaten bepalen op zich weer onze beslissingen in de toekomst.
De studie van Ming Hsu toont dat een groot deel van de vele activiteiten bestaat uit herhalen van beslissingen uit het verleden. In het bijzonder wanneer mensen een gokspel spelen blijkt een belangrijke activiteit de spijt, na winnen en zelfs na verliezen, dat niet meer is ingezet.
Het ging er bij het onderzoek niet om de vloek van een gokker te ontdekken. Dat was een gelukje bij de gekozen methode, de deelnemers deden mee aan een gokexperiment. Bij het onderzoek wilde het team het activiteitspatroon herkennen dat met spijt samenhangt. Daardoor is het in de toekomst mogelijk de spijtcircuits te beoordelen van mensen met een hersenbeschadiging.
‘Of van mensen die geen spijtgedrag vertonen, zoals sommige politici’, zegt neuroloog Robert Knight, een collega van Ming Hsu. ‘Als je geen spijt hebt, kom je dichter bij de wereld van verslavend en asociaal gedrag. Nu we spijtcircuits kennen kunnen we overigens ook de spijt van normale hersenen vergelijken met beschadigde hersenen’.
Dat kan handig zijn bij hersenbeschadiging na ongelukken. Maar het helpt ook bij onderzoek naar frontotemporale dementie. Dat is een vorm van dementie, vaak bij jongere mensen, waarbij met name de frontale kwabben zijn aangetast.
Interessant aan het onderzoek is dat ze ontdekten dat wij spijt hebben. Spijt van het te laag inzetten. Dat is weer eens wat anders dan de resultaten waar onderzoekers mee komen die naar gokproblemen kijken. Spijt van te laag inzetten. Dat kun je direct uitproberen bij roulette, een slot machine of een van de andere 300 spellen. En denk erom: niet vloeken, dat doen je hersenen wel voor je.
Het artikel over het onderzoek in het tijdschrift Neural Biology van september 2018 (pdf) en enkele overige onderzoeken van Ming Hsu en zijn collega's.
