Geen specifiek gokspel bij probleemgokken
19 januari 2019
Probleemgokken wordt in veel landen erkend als een probleem voor de volksgezondheid. Instanties wijzen erop dat regulering van de gokmarkt moet worden opgepakt. Vaak komen ze zelfs met adviezen voor preventieve maatregelen.
Een groot probleem, dat we telkens weer vaststellen, is daarbij wetenschappelijk onderzoek. De diverse onderzoeken worden te gemakkelijk naast elkaar gelegd en de resultaten meegenomen in nieuw onderzoek en conclusies.
Wie de onderzoeken vergelijkt ziet een groot verschil per land en locatie. Dat komt deels door het verschil in gokcultuur. En die hangt weer samen met bijvoorbeeld het bestaande overheidsbeleid, de tijdsduur dat gokken al wordt gedoogd en de culturele gokgeschiedenis van een land.
In het ene land wordt bijvoorbeeld geconstateerd dat vooral jongeren actief zijn met gokken. Terwijl het in een ander land vooral 45+’ers zijn. Bij het maken van beleid op veilig en verantwoord gokken geeft dat al een ander uitgangspunt.
Bij het opstellen van regels en/of behandelprogramma’s is het ook handig te weten of er een specifiek gokspel is dat verslavender is dan andere spellen. In het aanwijzen van een spel blijken de onderzoeken daarbij per land ook te verschillen. En soms verschillen zelfs onderzoeksresultaten in eenzelfde land of streek.
Per Binde, onderzoeker aan de Universiteit van Götenbug
Lange tijd gingen de meeste onderzoekers ervan uit dat fruitautomaten en soortgelijke machines het meest verslavend zijn. De Zweed Per Binde, een prominent onderzoeker van gokgerelateerde onderwerpen, onderzocht het. Hij wilde weten of zo’n specifiek gokspel bestaat.
Hij deed zijn onderzoek met gegevens uit een Zweeds bevolkingsonderzoek rond gokken. Daarbij bekeek hij ook diverse internationale onderzoeken over gokproblemen en -gedrag.
Recent verscheen een rapport van hem na de eerste ronde van het bevolkingsonderzoek. Hij verduidelijkt daarin met name de relatie tussen probleemgokken, de vormen van gokken en de mate van betrokkenheid van het (Zweedse) individu bij gokken.
Voor de zekerheid verwijzen we weer even naar de eerste alinea’s. Want Zweden mag niet zonder gezond wantrouwen worden vergeleken met andere landen. Immers, meerdere wereldwijd opererende gokbedrijven vinden hun oorsprong in Zweden. En het land is in zijn gokbeleid een geheel ander land dan bijvoorbeeld buurland Noorwegen.
Per Binde toont, evenals enkele andere onderzoekers, aan dat er geen specifiek gokspel is dat probleemgokken meer in de hand werkt dan andere spellen.
Hij wijst er in zijn rapport op dat andere factoren een veel grotere rol spelen dan het spel op zich. Sommige daarvan kunnen wel samenhangen met een gokspel. Bijvoorbeeld de nabije aanwezigheid van een lottokantoor, vrienden die gokken, advertenties voor een spel.
Verder heeft gokken en een gokprobleem vooral te maken met situaties rond de gokvormen. Je kunt voor die vormen onderscheid maken tussen loterijen, sportweddenschappen, kaartspellen, elektronische speelautomaten (EGM) en tafelspellen als blackjack en roulette.
Dat deze off- en online kunnen worden aangeboden, laat Binde daarbij bewust even buiten beschouwing. En ook dat er hybride vormen zijn, zoals tafelroulette en EGM roulette.
De verschillen in de gokvormen bepalen volgens Binde de persoonlijke keuze van een gokker voor een specifiek gokspel. Met andere woorden, een individuele gokker kiest op een bepaald moment voor een bepaald spelvorm.
De kans bij een inzet een grotere terugbetaling te krijgen hebben de gokvormen gemeenschappelijk. Maar bijvoorbeeld bij loterijen is het spel een kleine inzet met een geringe kans op een grote prijs. Bij een speelautomaat is het een kleine inzet, lang spelen en wellicht het idee enige invloed uit te kunnen oefenen. En bij roulette en blackjack de gedachte dat strategisch spelen helpt.
Door de speleigenschappen van de gokvormen verschillen de motieven van een gokker om op een bepaald moment voor een specifiek spel te kiezen. Het is daardoor volgens Binde en anderen ook aannemelijk dat de mate en vorm van gokproblemen verschillen.
Een speler kan dus vrij kiezen voor het spel waar hij of zij op een bepaald moment zin in heeft. Het spel moet dan wel beschikbaar zijn, hij of zij moet het benodigde kapitaal hebben, etcetera. Volgens Binde zijn er geen specifieke spellen die verslavender zijn dan andere spellen. Er zijn wel theorieën.
In het algemeen wordt bijvoorbeeld aangenomen dat spellen waar lang spelen mogelijk is met hoge uitbetaling, de grootste kans geven op gokverslaving. In ieder geval meer dan korte, eenmalige en/of trage spellen.
Het is lastig om precieze voorbeelden te geven. Maar bij de eerste soort spellen wordt vooral gedacht aan de fruitautomaat en bij de tweede aan een wekelijkse loterij als de Eurojackpot.
Een andere gedrags- en verslavingstheorie wijst op denkfouten. Spellen waarbij veel denkfouten kunnen voorkomen zouden verslavender zijn dan andere spelvormen.
Er zijn meerdere soorten denkfouten. De in de casinowereld meest voorkomende is de gokdwaling. Dat is het idee dat als het balletje al een aantal keren op rood is gevallen, het daarna op zwart moet vallen bij roulette. Terwijl de kans daarop niet veranderd. Elke beurt is immers uniek en het balletje heeft geen geheugen.
Sociologen wijzen erop dat de volksaard ook een rol kan spelen bij een gokverslaving. Met name bij subculturen past een speler zich aan aan het gewenste gedrag van de groep.
Dat kan hij of zij doen omdat het wordt geëist. Maar het kan ook zijn dat de speler bij de groep wil behoren en zich daarbij verbonden wil voelen.
Per Binde bekeek nog veel meer theorieën. Zijn conclusie is dus dat er geen specifiek gokspel bestaat dat verslavender is dan andere spellen. Hij wijst erop dat in de theorieën bovendien vaak situaties worden aangehaald die evengoed in het gewone dagelijks leven geldig zijn.
Zoals de genoemde voorbeelden herhaling van een activiteit, denkfouten en verbonden willen zijn aan een sociale groep. Die fenomenen komen immers niet alleen voor in de gokomgeving.
Als bronnen zijn de onderzoeken gebruikt van Per Binde en zijn team. De verslagen daarvan zijn te lezen op de website van de Universiteit van Götenburg. Het in de tekst specifiek aangehaalde onderzoek is getiteld: Forms of gambling, gambling involvement and problem gambling: Evidence from a Swedish population survey (pdf)
