Gokken is een miljardenmarkt. Het gaat daarbij niet alleen om (online) casinospellen. Loterijen, sportweddenschappen en plaatselijke evenementen, bijvoorbeeld tijdens braderieën, worden daarbij meegerekend. De inkomsten uit kansspelbelasting zijn een belangrijke inkomstenbron voor overheden.
De verhouding aan opbrengsten tussen casinospellen en bijvoorbeeld loterijen verschilt enorm per land. Maar in totaal gaat het altijd over heel veel geld in een groeiende markt. In 2010 was de omzet in Nederland ruim 3 miljard euro, vooral behaald door de loterijen. Voor dit jaar wordt een verdubbeling van die omzet verwacht.
In een wereld waar grote bedragen omgaan, verwacht je veel rechtszaken. Maar dat valt enorm mee. En ook hier is er een groot verschil per land. De meeste rechtszaken rondom gokken worden gevoerd in de Verenigde Staten.
Het gaat daarbij vooral om illegale casino’s en bedrijven die online gokken aanbieden. Online gokken aanbieden is in Amerika vrijwel overal verboden en dat verbod wordt strikt gehandhaafd met rechtszaken. De meeste rechtszaken rondom gokken hebben dan ook betrekking op dat verbod. Dat Amerikanen buiten Amerika online gokken wordt overigens gedoogd.
Wereldwijd bekeken zijn er, naast zaken rond illegaliteit, ook rechtszaken over andere onderwerpen. De twee belangrijkste en, voor een artikel rechtszaken rondom gokken, leukste onderwerpen zijn die van de staat tegen gokverslaving en de gokker tegen het casino.
In meerdere landen zijn rechtszaken geweest rondom gokverslaving. In veel gevallen waren het overigens proefprocessen. Dat zijn rechtszaken waarin de werking van de wettelijke mogelijkheden worden uitgeprobeerd. Het is wat de Nederlandse advocaat Bénédicte Ficq wil met sigaretten, om te zien hoe tabaksfabrikanten onder druk kunnen worden gezet.
Het was ook tabak dat in Amerika de proefprocessen rond gokverslaving in gang zette. Toen in 1999 de film ‘The Insider’ uitkwam, verwachtte namelijk velen dat daarna de gokindustrie aan de beurt zou komen.
De film The Insider is het waargebeurde, maar gedramatiseerde, verhaal over een oud-medewerker van een tabaksfabrikant. Deze medewerker, Jeffrey Wigand, spreekt met een journalist van het documentaire programma 60 Minutes. Hij vertelt hem over het toevoegen,door zijn ex-werkgever, van verboden middelen om sigaretten extra verslavend te maken.
Amerikaanse en Britse overheden, wetenschappers en actiegroepen tegen gokken dachten na het uitkomen van de film dat er ook vele rechtszaken zouden komen tegen casino’s. Vanuit het idee dat ook casino’s en gokgelegenheden van alles doen om te zorgen dat (potentiële) gokverslaafden blijven spelen. Zelfs wanneer die gokkers zelf het casino vroegen hen de toegang te weigeren.
De proefprocessen leverden echter niets op. Casino-eigenaren beweerden dat zij niet de oorzaak zijn van een eventuele gokverslaving. Dit werd bevestigd door meerdere onderzoekers uit de verslavingszorg. Daarna concludeerden overheden en actievoerders dat ook hier een insider, iemand van binnenuit, nodig zou zijn. Een klokkenluider dus.
Na die conclusie werden na 2002 nog enkele proefprocessen gestart. Daarbij zochten zowel openbaar ministeries als advocaten van de gokindustrie naar klokkenluiders. Dat zouden niet alleen medewerkers kunnen zijn die persoonlijk informatie konden geven. Het konden ook mensen zijn die documenten doorspelen naar de overheid.
Aangename bijkomende constatering na de proefprocessen was dat de gokwereld bleek te zijn veranderd. Aan het eind van de 20ste eeuw was die wereld verdergaand gedecriminaliseerd. De gangsters in de Amerikaanse gokindustrie waren opgevolgd door min of meer gewone ondernemers.
Er waren echter wel klokkenluiders in de gokindustrie. In vrijwel alle gevallen waren dat oud-medewerkers die uit wraakgevoelens hun voormalige werkgever in een kwaad daglicht wilden zetten.
Een geval, dat veel aandacht kreeg, betrof Valery Atanasov, een oud-medewerker van de Malta Gambling Authority (MGA). Hij vertelde dat de belangrijkste verstrekker van gokvergunningen in de wereld zijn eigen regels niet goed naleeft.
De MGA moet onder andere letten op witwas-praktijken en verdachte transacties. En ze moet computers (servers), software en spellen controleren. Onder andere het controlesysteem van de servers zou volgens Atanasov niet deugen. Na onafhankelijk onderzoek werd de beschuldiging ongegrond verklaard. Maar de ‘smaadactie’ heeft nog steeds vervelende gevolgen voor de MGA, zoals de twijfels bij de Italiaanse overheid over de afgegeven licenties.
De individuele actie van Atanasov brengt ons bij de overige enkelingen. Maar dan degenen die het opnemen tegen casino’s en gokgelegenheden. Lange tijd verwonderden juristen zich erover dat zulke rechtszaken weinig tot nooit plaatsvonden.
In de 19e eeuw verspeelden, met name Britse, adel en notabelen enorme fortuinen. In de 20e eeuw kwam daar het spaargeld van veel anderen bij. Gokmogelijkheden verspreidden zich in die tijd geleidelijk over de hele wereld. Gokken werd, in allerlei vormen, steeds populairder bij steeds meer mensen. Maar spelers accepteerden dat ze geld verloren, zelfs aanzienlijke bedragen. Tot rechtszaken rondom gokken, van een particuliere speler tegen het casino, kwam het vrijwel nooit.
Toch zijn er wel interessante rechtszaken geweest. Een paar jaar geleden bijvoorbeeld die van de Australische zakenman Harry Kakavas tegen het Crown Casino in Melbourne. Kakavas verloor in een jaar 14 miljoen euro. Hij verklaarde dat het casino misbruik had gemaakt van zijn ziekelijke gokprobleem.
Het casino had hem als rijke zakenman een VIP-behandeling gegeven. Ze stimuleerden zijn spel door het geven van incentives. En hij mocht het vliegtuig van het casino gebruiken voor privé doeleinden. Kasavas beweerde, na het grote verlies, dat het casino wist van zijn gokprobleem. Het casino reageerde daarop dat ze zich niet onredelijk had gedragen naar hem.
De rechter besliste dat de eis van Kakavas ongegrond was. Van een zakenman mocht het casino, volgens de rechter, verwachten dat hij verstandige beslissingen kon nemen, ook ten aanzien van gokken.
Een van de andere bijzondere rechtszaken rondom gokken speelde in Canada. 11.000 gokkers zochten het daar, mede door ervaringen met individuele zaken, in een collectieve actie. Een actie dus die vergelijkbaar is met de rechtszaak die meerdere loterijdeelnemers voerden tegen de Nederlandse staatsloterij.
De Canadese gokkers onderkenden dat ze probleemgokkers zijn. Ze hadden daarom gezamenlijk een contract voor ‘individuele uitsluiting’ getekend. Ze eisten daarmee van casino’s in Ontario dat hen de toegang zou worden ontzegd.
Casino’s stelden echter dat hun medewerkers onmogelijk duizenden gezichten kunnen onthouden. Gezichtsherkenning was toen, in 2013, nog maar net op de markt. De rechter wees de eis van het collectief af.
Er kwamen daarna toch al in 2015 camera’s met software voor gezichtsherkenning bij casino’s in Ontario. En het aantal probleemgokkers dat het contract tekende liep op tot ruim 20.000 personen. Het doel van uitsluitingsprogramma is echter niet bereikt. De Canadese overheid werkt daarom nu samen met organisaties uit de Noord Amerikaanse verslavingszorg. Daar is een vergelijkbaar programma wel succesvol.
Een pijnlijk voorbeeld bij rechtszaken rondom gokken is het verhaal van Jerry Rape. Hij ging spelen in het Wind Creek Casino in Montgomery in de staat Alabama. Dit casino heeft alleen slotmachines. Jerry gooide 5 dollar in de elektronische bingo. Vrijwel direct begonnen sirenes te loeien en lampen te knipperen.
De machine gaf aan dat Jerry de Jackpot had gewonnen. Het toonde een bedrag van 459.000 dollar. Dat liep op naar 918.000 dollar en de uitbetalingsvermenigvuldiger eindigde op een bedrag van 1.377.000 dollar.
Jerry Rape overhandigde het bewijs van uitbetaling aan het casino en hij wachtte. Het duurde bijna een dag. Toen kwam de casinomanager hem vertellen dat hij de jackpot niet kreeg. Het casino beriep zich erop dat het apparaat een storing had gehad.
Het Wind Creek Casino ligt in een stamgebied van de Poarch Band of Creek Indianen. Ze zijn de enige erkende stam in Alabama. Daarmee hebben ze een zogenaamde tribale soevereiniteit en een eigen gerecht. Jerry klaagde daar het casino aan en eiste uitbetaling (pdf van de eist). De Indiaanse rechtbank verklaarde zijn eis echter ongegrond, omdat de stam wettelijke immuniteit heeft (een soort onschendbaarheid).
Daarop ging Jerry Rape naar een rechtbank van de staat Alabama. Hij klaagde daar de Indianenstam aan. Zeven jaar later besliste uiteindelijk de Hoge Raad van de staat dat hij de stam niet kon aanklagen in Alabama. Hij werd terug verwezen naar de rechtbank van de Indianen, die met hun stam in feite een zelfstandige staat in de staat vormen.
Juridisch interessant is de opmerking die bij de uitspraak werd gemaakt. De Hoge Raad stelde dat sprake was van een Catch-22. Dat is een situatie waarbij een resultaat niet kan worden bereikt door tegenstrijdige regels of wederzijds afhankelijke acties. Door de onwil van de Indianen, aan de ene kant, kon Jerry zijn doel niet bereiken. Zou hij, aan de andere kant, wel bij het hof van Alabama terecht kunnen, dan bereikte hij zijn doel ook niet. Want in Alabama is gokken illegaal. De rechtbank zou op grond daarvan zijn eis afwijzen.
Zijdelings rondom gokken speelt momenteel een ander soort rechtszaak in zowel Amerika als Canada. Meerdere mensen kregen daar het medicijn Aripiprazal, merknaam Abilify, tegen psychoses en schizofrenie. Het medicijn blijkt als bijwerking onder andere gokverslaving te veroorzaken, naast andere dwangmatige handelingen.
Enkele patiënten die financiële verliezen hebben geleden kregen van de Japanse fabrikant inmiddels een schadevergoeding. Ruim duizend anderen voeren nu ook rechtszaken tegen de farmaceut en diens marketingbureau.
Bij al die rechtszaken zien we ook weer individuele verschillen. Patiënt Jennifer Boisjolie uit White Rock bijvoorbeeld vergokte na het gebruik van Abilify 140.000 Canadese dollars. Zij eist van de Japanse medicijnmaker 5 miljoen schadevergoeding.
Een andere Canadees, Tyler Hatch, verspeelde 600.000 dollar terwijl hij het bewuste medicijn gebruikte en online blackjack speelde. Hij richt zijn pijlen niet alleen op de farmaceut. Hatch klaagt ook de Canadese Kansspel Autoriteit aan en eist van hen het verloren geldbedrag terug. Hij is aangesloten bij de hierboven genoemde 20.000 gokkers met een uitsluitingscontact. De Autoriteit had er, volgens Hatch, voor moeten zorgen dat hij niet kon spelen.
Er zijn zoals gezegd weinig rechtszaken rondom gokken, in verhouding tot het geld dat omgaat in de gokwereld. De zaken die spelen zijn echter prikkelend, interessant en leerzaam. Dat geldt met name voor zaken die lijken op de hierboven genoemde.
Interesseren juridische zaken je niet? Dan weet je nu in ieder geval over de gevaren van het medicijn Abilify (het bedrijf heeft de bijsluiter inmiddels uitgebreid met een waarschuwing voor de kans op gokverslaving). En je bedenkt je wellicht wel twee of drie keer voor je bij een Indianen casino gaat spelen (het geval van Jerry Rape was niet het enige).
5 oktober 2018
