Omslag van Smorfia dromenboek uit Napels uit 1866.
Bij het bijgeloof van de Italianen wordt tegenwoordig al snel gewezen naar de Napolitaanse Smorfia. Helemaal wanneer het bijgeloof rond de lotto betreft. Het boek La Smorfia is een dromenboek, door sommige Italianen zelfs omschreven als het heilige dromenboek. Oneerbiedig zou je het ook als omgekeerde numerologie kunnen beschouwen.
In het boek kun je na een droom je geluksgetal opzoeken voor de lotto. Op talrijke sites gaat men bij de uitleg van de Smorfia uit van een afbeelding van slechts 90 mensen, dieren en dingen die in een droom kunnen voorkomen. Dat is echter de vereenvoudigde, moderne promotie van een loterij-organisatie. En 90 is het aantal getallen waaruit je kan kiezen bij de Italiaanse lotto.
In werkelijkheid bevat de Smorfia echter honderden voorbeelden van situaties, vaak met detaillering. Droom je bijvoorbeeld van een verdrinking, dan wordt er onderscheid gemaakt tussen verdrinking in een put, zee of het wilde water van een rivier. Het maakt ook nog uit of het een vrouw, jongeman of kind was dat verdronk.
De oorsprong van de Smorfia ligt in een ver verleden, toen de lotto nog niet bestond. Het woord is waarschijnlijk afgeleid van het Griekse Morpheus. Dat was de god van de slaap in het oude Griekenland. Smorfia dromenboeken zijn op verschillende plaatsen in Italië gevonden, dat maakt het voor historici lastig een precieze oorsprong te bepalen.
De meest gangbare verklaring wordt gezocht in de Joodse Kabbala. Volgens die mystiek is er geen enkel teken, woord of letter zonder een, al dan niet verborgen, betekenis. Italianen zelf wijzen ook wel naar de bekende Griekse filosoof Pythagoras. Die emigreerde ruim 500 voor Chr. naar het Italiaanse Croton en hij was gespecialiseerd in cijfers en betekenis.
Met het in de Smarofia gevonden getal kon je dan weer verder in een kalender met verwijzingen. Je zag dan wat de dag je ging brengen. Of het getal werd door bijgelovige Italianen op een andere manier gebruikt om iets te zeggen over hun toekomst.
Mensen gaven de dromen en getallen in het begin mondeling aan elkaar door. Later werden ze op papier vastgelegd. Doordat er veel analfabeten waren, kwamen er afbeeldingen bij. De droomuitleg ging echter verder en werd preciezer. Op een gegeven moment stopte men met de afbeeldingen.
De codering, zoals de droomuitleg ook werd genoemd, werd nauwkeuriger. Zoals we zagen bij het voorbeeld met de verdrinking. Voor andere situaties in dromen werden de details nog veel uitgebreider. Droomde je bijvoorbeeld van een spel, dan bleek elk spel een eigen nummer te hebben. In de moderne tijd heeft een paardenwedstrijd nr 81, een voetbalwedstrijd 50, een kaartspel 17 en een schaakspel 22.
Een afbeelding uit een moderne versie van de Smorfia.
De ouderwetse smorfia raakte geleidelijk grotendeels in onbruik. In Napels ging droomuitleg echter nooit weg. Maar de populariteit van de Smorfia begon ook daar pas weer in de 18e eeuw. Dat gebeurde rond de legalisering van de lotto, de Italiaanse loterij. Daarna drong het geleidelijk weer door in geheel Italië en werd het onderdeel van het bijgeloof van Italianen.
Af en toe moderniseerde een uitgever het boek en werkte hij de droomuitleg verder uit. Rondom het werkwoord eten bijvoorbeeld zijn inmiddels al minstens 100 detailleringen te vinden. Van het eten van groente, fruit en vis tot eten met je handen, eten van levende dieren en het zoeten van gerechten (resp. 40, 56, 63, 72, 27 en 19).
Zoals gezegd, het bijgeloof van de Italianen bestaat nog steeds. Bij de jeugd is de Smorfia wat minder populair. Maar ze hebben altijd een oma of oude tante die het boek heeft of uit ervaring de numerologie van dromen kent. En zoals gezegd, bijgeloof is erfgoed van de mens. Jongeren zoeken de smorfia-getallen wellicht nu op in een applicatie op hun smartphone.
15 november 2018 
